مقاله پژوهشی
جغرافیای سیاسی
خدیجه قنبرپور؛ حجت مهکویی؛ علی امیری؛ یوسف زین العابدین
دوره 10، شماره 39 ، آبان 1400، صفحه 7-26
چکیده
توسعه اقتصادی به عنوان یکی از ارکان اصلی برای توسعه یافتگی در کشورهای در حال توسعه یافته، باید با عزمی راسخ، دنبال شود. مؤلفههای زیادی درون سرزمین کشورها برای رسیدن به توسعه اقتصادی در نظر گرفته میشوند که یکی از این مؤلفهها، ایجاد برخی از بنادر و شهرها، به عنوان منطقه آزاد است تا از این طریق بتوان، تجارت پر سود را برای کشور، ...
بیشتر
توسعه اقتصادی به عنوان یکی از ارکان اصلی برای توسعه یافتگی در کشورهای در حال توسعه یافته، باید با عزمی راسخ، دنبال شود. مؤلفههای زیادی درون سرزمین کشورها برای رسیدن به توسعه اقتصادی در نظر گرفته میشوند که یکی از این مؤلفهها، ایجاد برخی از بنادر و شهرها، به عنوان منطقه آزاد است تا از این طریق بتوان، تجارت پر سود را برای کشور، منطقه مرزی و استان مورد نظر، و به طورکلی در سطح ملی و منطقهای و حتی برخی مناطق آزاد را در سطح جهان، در راستای توسعه اقتصادی قرار داد. با وجود اینکه هفت منطقه آزاد در ایران وجود دارد، ولی کماکان سطح توسعه اقتصادی داخل کشور همچنان نامناسب است. منطقه آزاد ارس به عنوان یکی از این مناطق است که در شمال غربی کشور به عنوان پل ارتباطی با منطقه قفقاز و اروپای شرقی، میتواند نقش مهمی را برای توسعه روابط اقتصادی ایفاء کند. هدف این مقاله تحلیل تأثیر منطقه آزاد ارس بر توسعه اقتصادی کشور میباشد. برای دستیابی به این هدف، مقاله با روش پژوهشی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای و سایتهای اینترنتی انجام گرفته است. نتایج تحقیق نشان میدهند که منطقه آزاد ارس در مقیاس محلی و ملی، نسبت به مقیاس منطقهای، بهتر توانسته است بر توسعه اقتصادی ایران تأثیرگذار باشد.
مقاله پژوهشی
برنامه ریزی روستایی
الهام افتخاری؛ جعفر گنجعلی
دوره 10، شماره 39 ، آبان 1400، صفحه 27-40
چکیده
شاخصهای توسعه، عمدهترین معیار برای هدفگذاری، برنامهریزی و ارزشیابی طرحهای توسعه روستایی به شمار میآیند که با بهرهگیری از این معیارها میتوان میزان پیشرفت و یا تاثیر طرحها و پروژههای توسعه روستایی را در رسیدن به اهداف ارزیابی نمود و به همین دلیل آگاهی از نقاط ضعف و قوت مناطق، نوعی ضرورت برای ارائه طرحها و برنامهها ...
بیشتر
شاخصهای توسعه، عمدهترین معیار برای هدفگذاری، برنامهریزی و ارزشیابی طرحهای توسعه روستایی به شمار میآیند که با بهرهگیری از این معیارها میتوان میزان پیشرفت و یا تاثیر طرحها و پروژههای توسعه روستایی را در رسیدن به اهداف ارزیابی نمود و به همین دلیل آگاهی از نقاط ضعف و قوت مناطق، نوعی ضرورت برای ارائه طرحها و برنامهها محسوب میشود.بکارگیری رو شهاى علمی به منظور بررسی و سطح بندی مناطق از حیث توسعه یافتگى در جنبههاى مختلف اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و غیره، منجر به شناخت میزان نابرابریها گردیده است و معیاری برای تلاش در حوزه کاهش و رفع نابرابرىهاى موجود میان آنها نیز محسوب میشود. از اینرو، در پژوهش حاضر اولویتبندی معیارهای سطح بندی توسعه کالبدی بر اساس AHp 1 و نرم افزارExpert Choice و رتبه بندی سکونتگاههای روستایی شهرستانهاى استان اصفهان بر اساس تکنیک TOPSIS2 و نرم افزار SPSS نتیجه نهایی توسعه یافتگى را مشخص میکند. نتایج پژوهش نشان داد که شهرستانهاى اصفهان، کاشان، اردستان، فلاورجان، سمیرم، تیران و کرون، فریدن به عنوان شهرستانهاى برخوردار، لنجان، گلپایگان، نطنز، نایین، فریدونشهر، چادگان، شهرضا، مبارکه، شاهین شهر و میمه به عنوان شهرستانهاى نسبتا برخوردار و شهرستانهاى آران و بیدگل، خوانسار، نجف آباد، خور و بیابانک، دهاقان، برخوار، خمینی شهر به عنوان شهرستانهاى کمتر برخوردار استان مطرح است.
مقاله پژوهشی
برنامه ریزی شهری
گشتاسب کیانی؛ کوروش افضلی
دوره 10، شماره 39 ، آبان 1400، صفحه 41-54
چکیده
ارزیابی تحققپذیری طرحهای شهری، قبل از اجرای آنها مهم است. تحققپذیری طرحهای شهری، یکی از چالشهای بزرگ برنامهریزی شهری در ایران است. پژوهشهای شهری نشان میدهد که"توسعه شهری" در جهان امروز فرآیندهای پیچیدهای را طی میکند و گذرگاه اصلی آن از پیچ و خمهای "اقتصاد سیاسی "و از میان رویکردهای مختلف ایدیولوژیک میگذرد. این نظریه ...
بیشتر
ارزیابی تحققپذیری طرحهای شهری، قبل از اجرای آنها مهم است. تحققپذیری طرحهای شهری، یکی از چالشهای بزرگ برنامهریزی شهری در ایران است. پژوهشهای شهری نشان میدهد که"توسعه شهری" در جهان امروز فرآیندهای پیچیدهای را طی میکند و گذرگاه اصلی آن از پیچ و خمهای "اقتصاد سیاسی "و از میان رویکردهای مختلف ایدیولوژیک میگذرد. این نظریه در برخورد با برنامهریزی ناگزیر درگیر مباحث مربوط به قدرت دولت سالاری، منابع مالی و حمایت از مردم یا شهروندان میشود. زیرا برنامهریزی شهری از آغاز ابزاری در دست دولت بوده تا با خصلتی آمرانه به ساماندهی شهرها بپردازد و امروز در رقابت با بخش خصوصی، روز به روز از اقتدار آن کاسته شده است. در این میان مردم، یعنی ساکنان شهرها با جامعه شهری اغلب ناظر سلطه سرمایه بر عرصه شهرها میباشند و اعتراض آنها به جایی نمیرسد. این تحقیق از روش توصیفی، بررسی اولیه و مصاحبههای ساختاریافته با کارشناسان در پروژههای توسعه شهری برای شناسایی معیارها و شاخصهای تحققپذیری برای ارزیابی تحققپذیری برنامهریزی راهبردی استفاده کرده است. دادههای این تحقیق با استفاده از نرم افزار SPSS و Amos تجزیه و تحلیل شدهاند.. یافتههای به دست آمده نشان میدهد که عامل کالبدی بیشترین بار عاملی را با 98/0 به خود اختصاص داده است و بیشتر از سایر عوامل بر تحقق پذیری طرح راهبردی موثر بوده است. بعد از عامل بودجه بندی قرار دارد که با بار عاملی 94/0 در رتبه دوم قرار گرفته است. عامل های سیاسی و محیطی نیز با بارهای عاملی 93/0 و 88/0 در رتبههای بعدی قرار گرفتهاند. بنابراین میتوان گفت عامل کالبدی بیشترین تأثیر را در تحقق پذیری طرحهای راهبردی داشته است. همچنین عامل اقتصادی با بار عاملی 34/0 کمترین اثرگذاری را داشته است. مدل ارزیابی تحققپذیری چند بعدی که در این مطالعه ارائه شده است میتواند برای افزایش امکان اجرای برنامهریزیهای راهبردی شهری موجود در آینده مورد استفاده قرار گیرد و از این رو مزایایی برای نسل آینده در ایران داشته باشد.
مقاله پژوهشی
ژئومورفولوژی
رضا منصوری؛ صمد فتوحی
دوره 10، شماره 39 ، آبان 1400، صفحه 55-72
چکیده
تحلیلهای ژئومورفیکی از جبهههای کوهستانی، طاقدیسها و مناطق چینخورده میتوانند درک درست و ارزشمندی در مورد تاریخ زمینساختی هر منطقهای ارائه دهند. بنابراین، چنین مطالعاتی غالباً در مقیاس منطقهای و با استفاده از تحلیلهای ریختزمینساختی برای تعیین مناطق دارای فعالیتهای زمینساختی بالا انجام میشوند. طاقدیس کتهپیفک ...
بیشتر
تحلیلهای ژئومورفیکی از جبهههای کوهستانی، طاقدیسها و مناطق چینخورده میتوانند درک درست و ارزشمندی در مورد تاریخ زمینساختی هر منطقهای ارائه دهند. بنابراین، چنین مطالعاتی غالباً در مقیاس منطقهای و با استفاده از تحلیلهای ریختزمینساختی برای تعیین مناطق دارای فعالیتهای زمینساختی بالا انجام میشوند. طاقدیس کتهپیفک در شمالخاوری شهرستان ایوانغرب، شمال استان ایلام واقعشده و بخشی از زون زاگرس چینخورده بهشمار میآید. در این پژوهش با هدف ارزیابی جنبشهای نوزمینساخت فعال در طاقدیس کتهپیفک، از هفت شاخص ژئومورفیک ازجمله نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن (VF)، درصد بخشهای بریدهنشده جبهه کوهستان (EU)، درصد بخشهای بریدهشده جبهه کوهستان (FD)، پیچوخم جبهه چین (FFS)، تقارن چین (FSI)، نسبت جهت (AR) و شاخص فعالیت نسبی زمینساخت (Iat) استفاده شده است. ویژگیهای مورفومتری طاقدیس کتهپیفک با استفاده از نقشههای توپوگرافی، تصاویر ماهوارهای و بازدیدهای میدانی مشخص شد. همچنین، دادههای ساختاری، زمینساخت و سنگشناسی موردنیاز با استفاده از نقشه زمینشناسی 1:100,000 برگ 5257 بهدست آمدند. یافتههای پژوهش نشان میدهند که مقادیر بالای شاخصهای FFS, EU, AR و مقادیر پایین شاخصهای FD, VF, FSI گویای جوان و نامتقارن بودن این طاقدیس، تداوم نیروهای نوزمینساختی و فرسایش کمتر در آن است. همچنین، برپایه شاخص Iat مشخص شد که این طاقدیس در کلاس 3 قرار دارد. شواهد میدانی موجود در منطقه موردمطالعه همچون درههای باریک (V شکل)، پرتگاههای مستقیم، پرشیب و گسلی و نیز یالهای نامتقارن تداوم فعالیتهای زمینساختی در این طاقدیس را تایید مینمایند.
مقاله پژوهشی
برنامه ریزی شهری
خاطره امیری؛ محمد مسعود؛ داریوش مرادی چادگانی؛ فرامرز صافی اصفهانی؛ نگین صادقی
دوره 10، شماره 39 ، آبان 1400، صفحه 73-85
چکیده
ناکارآمدی بافتهای فرسوده بر کیفیت فرم، عملکرد و امنیت شهرها تأثیر اساسی دارد. ازاینرو بازآفرینی شهری یکی از راهکارهای مداخله در راستای حل مشکلات اینگونه بافتها است که از مشارکت فعال ساکنان بهره میبرد. این مقاله باهدف دستیابی به الگوی مشارکتپذیری الکترونیکی ساکنان بافتهای فرسوده شهر اصفهان بهمنظور بازآفرینی این بافتها ...
بیشتر
ناکارآمدی بافتهای فرسوده بر کیفیت فرم، عملکرد و امنیت شهرها تأثیر اساسی دارد. ازاینرو بازآفرینی شهری یکی از راهکارهای مداخله در راستای حل مشکلات اینگونه بافتها است که از مشارکت فعال ساکنان بهره میبرد. این مقاله باهدف دستیابی به الگوی مشارکتپذیری الکترونیکی ساکنان بافتهای فرسوده شهر اصفهان بهمنظور بازآفرینی این بافتها تدوینشده است. بر این اساس یک پژوهش با ویژگیهای استقرایی، کاربردی و توصیفی تحلیلی است که در آن با بهکارگیری روشهای تحلیل ذینفعان با استفاده از تحلیل ماتریس قدرت- منفعت و تحلیل محتوی و نقشهنگاری ذهنی الگوی مشارکتپذیری الکترونیکی ساکنان در بافتهای فرسوده اصفهان معرفی میشود. یافتههای پژوهش نشان میدهد فرایند مشارکتپذیری شامل مراحل آموزش الکترونیکی، یادگیری الکترونیکی، آگاهی، مشاوره الکترونیکی و درگیری الکترونیکی است و در قلمرو و اختیار بازآفرینی شهری زمینه را برای مشارکتپذیری ساکنان بافتهای فرسوده فراهم میکند.
مقاله پژوهشی
اقلیم شناسی
پوریا قاسمی؛ مسعود کرباسی؛ علیرضا زمانی نوری؛ مهدی سرائی تبریزی
دوره 10، شماره 39 ، آبان 1400، صفحه 85-98
چکیده
خشکسالی یکی از مهمترین مخاطرات طبیعی است و اغلب زندگی تعداد زیادی از مردم را تحت تأثیر قرار میدهد و باعث خسارات اقتصادی، آسیبهای زیست محیطی و معضلات اجتماعی میشود. این مطالعه برای ارزیابی روند خشکسالی، شدت و مدت آن در طی سالهای 1988–2019 نسبت به اقلیمهای موجود در منطقه البرز جنوبی انجام شده است. برای توصیف خشکسالیها در مقیاسهای ...
بیشتر
خشکسالی یکی از مهمترین مخاطرات طبیعی است و اغلب زندگی تعداد زیادی از مردم را تحت تأثیر قرار میدهد و باعث خسارات اقتصادی، آسیبهای زیست محیطی و معضلات اجتماعی میشود. این مطالعه برای ارزیابی روند خشکسالی، شدت و مدت آن در طی سالهای 1988–2019 نسبت به اقلیمهای موجود در منطقه البرز جنوبی انجام شده است. برای توصیف خشکسالیها در مقیاسهای زمانی 3، 6، 12 و 24 ماهه، از دو شاخص خشکسالی، یعنی شاخص بارش استاندارد شده (SPI) و شاخص بارش- تبخیر و تعرق استاندارد شده (SPEI) استفاده شد. در مورد محاسبه (SPEI)، تبخیر و تعرق عامل مهمی برای پایش و نظارت بر خشکسالی بود. بنابراین برای محاسبه تبخیر و تعرق از روش هارگریوز-سامانی (HS) استفاده شد. نقشههای شدت و مدت خشکسالی برای SPI و SPEI ارائه شدند. همبستگی SPI و SPEIنیز مورد بررسی قرار گرفت. که در نتایج حاضر بر خلاف اقلیمهای مرطوب، SPI با SPEI در اقلیمهای بیش از حد خشک و خشک همبستگی خوبی نداشته و نشان دهنده اهمیت تبخیر و تعرق مرجع (ET0) برای شناسایی خشکسالی در این مناطق میباشد و شاخص (SPEI) دارای نتایج پایش دقیقتری نسبت به شاخص (SPI) میباشد. علاوه بر این، نقشههای شدت خشکسالی برای (SPI) و (SPEI) نشان داده است که منطقه با شرایط بسیار خشک مواجه بوده است و منابع آب هم در کوتاه مدت و هم در میان مدت تحت تاثیر شدت خشکسالی قرار دارند. که خشکسالی کوتاه مدت در شرق منطقه (زنجان) و خشکسالی بلند مدت در مرکز و غرب منطقه (گرمسار، سمنان، کرج، تهران) بیشتر بوده است.