1
استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مراغه
2
کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه
چکیده
یکی از عناصر مهم کالبدی در شهرهای ایرانی – اسلامی بازارها هستند که از قدمت طولانی برخوردار بوده و نقش مهمی در ساختار اقتصادی و اجتماعی شهرها ایفا نموده‌اند. در جغرافیای شهری ایران شهر و بازار از پیوندهای عمیقی برخوردار هستند. این عنصر از گذشته تابحال علاوه بر کارکردهای اقتصادی و تأمین بخش زیادی از کالاها و خدمات مورد نیاز مردم فضای مهمی برای تعاملات اجتماعی محسوب گردیده و همواره در طول روز پذیرای انبوهی از جمعیت می‌باشد. با گذشت زمان، بازارها برای پاسخگویی به نیازهای روز تحولات کالبدی و فضایی زیادی را تجربه کرده‌اند. در بسیاری از شهرهای قدیمی ایران از جمله شهر تبریز کالبد بازار در قالب طرحهای مرمت و ساماندهی دچار تغییرات زیادی گردیده است. این پژوهش با هدف ارزیابی میزان پویایی و سرزندگی در بازار تاریخی شهر تبریز انجام شده است. نوع پژوهش به لحاظ ماهیت توصیفی –تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات بصورت ترکیبی از روش اسنادی-کتابخانه ای و مطالعات میدانی (پرسشنامه‌ای) می‌باشد. برای تحلیل داده‌ها و اطلاعات از نرم‌افزار مینی تب، و آزمون‌های آماری تی تک نمونه‌ای و خی‌دو استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که 90 درصد از افراد مراجعه کننده به بازار، به سؤالات مطرح شده در ارتباط با وجود مؤلفه‌های پویایی و سرزندگی در بازار پاسخ مثبت داده و در مجموع می‌توان بصورت نسبی تحولات کالبدی و فضایی بازار تبریز را ارگانیگ محسوب نمود.
پاکزاد، جهانشاه، (1383): مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران، چاپ اول، انتشارات شهیدی.
پوراحمد، احمد: جغرافیا و کارکرد بازار کرمان، (۱۳۷۶): مرکز کرمان شناسی، کرمان
یرنیا، محمد کریم، (1387): سبک شناسی معماری ایرانی، انتشارات سروش دانش.
تقوایی، مسعود و رعنا، شیخ بیگلو، (1387): برنامهریزی و طراحی مراکز خرید و مجتمع‌های تجاری، چاپ اول، اصفهان، انتشارات کنکاش.
تیمر، ونسا و کیت سیمور، نیکلا، (1389): پیش درآمدی بر ویژگی‌های شهر سرزنده، ترجمه لینا طاهری، فصلنامه جستارهای شهرسازی، سال 9، شماره 32.
تیموری، راضیه، کرمی، فریبا، تیموری، زینب و صفدری، امین، (1393): عوامل مؤثر بر گردشگری مکان‌های تاریخی شهری نمونه موردی: بازار تاریخی کلانشهر تبریز گردشگری شهری، دورة 1، شمارة 1، زمستان 93، ص، 78 – 63.
خاماچی، بهروز، (1375): بازار تبریز در گذر زمان، انتشارات اطاق بازرگانی و صنایع و معادن تبریز.
خاوریان گرمسیر، امیررضا، دهقانی تفتی، حسین، علیان، مهدی وفلاح تفتی، مجتبی، (1392): تحلیلی بر خلق منظر شهری سرزنده در شهر ایرانی در راستای شهرسازی و معماری پایدار، اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط‌زیست پایدار، همدان، شهریور 92.
رجبی، آزیتا و سفاهن، افشین، (1389): بازارهای ایرانی تجسم اندیشه‌های پایدار، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا، دوره 3 شماره 11، ص 113-127.
سرور، هوشنگ، کاشانی اصل، امیر، صلاحی، وحید و اسلامی، مهدی، (1393): نقش نمادها و المان‌های شهری در زیباسازی شهرها (نمونه موردی شهر تبریز)، مجموعه مقالات همایش ملی عمران، معماری و توسعه نوین شهری، تبریز.
سلطانزاده، حسین، (1376): تبریز خشتی استوار در معماری ایران، تهران، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
شفقی، سیروس، 1374، نقش بازار در ساختار فضایی شهرهای اسلامی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی.
شکویی، حسین، (1383): دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، چاپ هفتم، تهران، انتشارات سمت.
صلاحی ساریخان بیگلو، وحید، (1394): نقش مراکز تجاری در پویایی و ایجاد فضاهای جدید شهری (نمونه موردی مجتمع تجاری لاله پارک تبریز)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: هوشنگ سرور، دانشگاه مراغه.
طباطبایی، محمدرضا، (1304): تاریخ اولادالاطهار، طراحی شهری، چاپ دوم، تبریز، انتشارات نشر درخشش.
عباس زادگان، مصطفی و آذری، عباس، (1388): بررسی نفش فضایی بازار در ساختار شهرهای ایرانی با بهره‌گیری از روش چیدمان (نمونه‌های موردی تهران، تبریز،کرمان و اصفهان)، فصلنامه تخصصی شهرسازی و معماری آبادی، شماره 64.
فروتن، منوچهر، عراقچیان، محمدرضا و صنعتگر کاخکی، مریم، (1392): نقش بازارهای سنتی در ساختار فضایی شهرهای اسلامی-ایرانی، اولین همایش پروژه اسلام در زندگی شهری، تهران.
قربانی، کریم، (1382): احیاء و ساماندهی بافت تجاری/ سنتی شهری- بازار تبریز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامهریزی شهری، استاد راهنمای: محمدرضا پورجعفر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
لاری بقال، کیانوش، (1380): اصول طراحی فضای عمومی مطلوب در شهر، ماهنامه پژوهشی آموزشی اطلاع‌رسانی شهرداری‌ها، شماره 30.
مخلصی، محمدعلی، (1371): فهرست بناهای تاریخی آذربایجان شرقی، انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.
مدنی پور، علی، (1387): فضاهای عمومی و خصوصی شهر، تهران، انتشارات شرکت پردازش و برنامهریزی شهری.
مرصوصی، نقیسه و خانی، محمدباقر، (1390): تحلیل کارکردهای اقتصادی بازار تبریز و حوزه نفوذ آن، نشریه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، بهار 90، شماره 75، صص 133 تا 152.
مشهدی‌زاده دهاقانی، ناصر، (1389): تحلیلی از ویژگی‌های برنامهریزی شهری در ایران، دانشگاه علم و صنعت، تهران.
Raymond, A. (1992): of large cities, translator, Hussein Soltanzadeh Aspects Of Urban Form, New York, Pergamon Press.
Raymond, A. (1992): of large cities, translator, Hussein Soltanzadeh Aspects Of Urban Form, New York, Pergamon Press.
)