جغرافیا و مطالعات محیطی

برنامه ریزی شهری

تعیین مولفه های ایمنی در بافت فرسوده شهری مطالعه بافت مرکزی کلانشهر اهواز

سعید امان پور؛ فرهاد سجادی نیکو

دوره 6، شماره 21 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 59-74

چکیده

امروزه در پی تغییرات سریع شهرها، بخشی از بافت‌های شهری به علت فرسودگی و ناکارآمدی نتوانسته‌اند رابطه‌ای مناسب با محیط خود و خدمات‌دهی به بهره‌برداران برقرار کنند. وجود سطح گسترده بافت فرسوده یکی از مهمترین چالش‌های مدیران شهری، شهرسازان و معماران می‌باشد، زیرا عدم توجه به این بافت‌ها موجب زوال شهر و توسعه ناهمگون آن و ایجاد ... بیشتر امروزه در پی تغییرات سریع شهرها، بخشی از بافت‌های شهری به علت فرسودگی و ناکارآمدی نتوانسته‌اند رابطه‌ای مناسب با محیط خود و خدمات‌دهی به بهره‌برداران برقرار کنند. وجود سطح گسترده بافت فرسوده یکی از مهمترین چالش‌های مدیران شهری، شهرسازان و معماران می‌باشد، زیرا عدم توجه به این بافت‌ها موجب زوال شهر و توسعه ناهمگون آن و ایجاد شهرهایی نوپا در حاشیه شهر قدیمی می‌گردد. به عنوان قلمرو مورد پژوهش منطقه یک شهر اهواز به این علت که بخش قابل توجهی از مشکلات شهر اهواز در این منطقه نمود عینی یافته است و بخش مرکزی به دلیل گستردگی بیش از حد بافت فرسوده و روند فرسودگی شدید در آن مورد پژوهش قرار گرفت. پژوهش حاظر به لحاظ هدف توسعه‌ای ـ کاربردی و از لحاظ نوع روش مطالعه توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی است. برای دستیابی به اهداف تحقیق، شاخص‌های اسکلت ساختمان، جنس مصالح، تعداد طبقات، قدمت، دانه‌بندی و نفوذ‌پذیری ساختمان استخراج شد. برای روند وزن دهی به لایه‌ها در داده‌های فضایی از روش AHP FUZZY استفاده شد. همچنین برای بررسی وضعیت ایمنی بافت فرسوده از روش (HOT SPOT ) از ابزار cluster & outlier analysis از مجموعه ابزار‌های موجود در Spatial Statistics Tools مربوط به نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد 83/45 درصد مساحت بافت فرسوده در بازه ایمنی متوسط تا کاملا ناایمن قرار دارند که نشان می‌دهد بخش زیادی از بافت فرسوده از محدوده مرکزی به نوعی نیازمند برنامه‌ریزی ایمن‌سازی بافت است.

برنامه ریزی شهری

سنجش توان اقتصادی استان‌های ایران برای توسعة منطقه‌ای

علیرضا محمدی؛ سپیده نوری

دوره 6، شماره 21 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 91-106

چکیده

تحقق توسعه ملی و اقتصاد مقاومتی، مستلزم شناخت امکانات و توانمندی‌های موجود اقتصادی مناطق مختلف کشور است. موضوعی که در برنامه‌ریزی‌های ملی توسعه به آن توجه کمتری می‌شود و اغلب شاخص‌های کلان‌ ملی برای سیاست‌گذاری‌های منطقه‌ای مورد توجه قرار می‌گیرند. عدم شناخت درست از توانمندی‌های اقتصادی استان‌های کشور، مانع سیاست‌گذاری ... بیشتر تحقق توسعه ملی و اقتصاد مقاومتی، مستلزم شناخت امکانات و توانمندی‌های موجود اقتصادی مناطق مختلف کشور است. موضوعی که در برنامه‌ریزی‌های ملی توسعه به آن توجه کمتری می‌شود و اغلب شاخص‌های کلان‌ ملی برای سیاست‌گذاری‌های منطقه‌ای مورد توجه قرار می‌گیرند. عدم شناخت درست از توانمندی‌های اقتصادی استان‌های کشور، مانع سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مطلوب برای توسعة منطقه‌ای است. شناخت امکانات و توانمندی‌های اقتصادی، برای تدوین و اجرای سیاست‌های توسعة اقتصادی ضروری است. هدف ‌این مقاله شناخت و رتبه‌بندی استان‌های کشور از نظر نماگر‌های توسعة اقتصادی است. داده‌های آماری 72 نماگر کلیدی از سرشماری‌های آماری مرکز آمار ایران در بخش حساب‌های ملی و منطقه‌ای استخراج شده‌اند. برای تجزیه و تحلیل‌ داده‌ها از روش‌های آمار فضایی مانند آماره موران و روش تصمیم‌گیری چندمعیاره TOPSIS و ضریب تغییرات C.V برای انعکاس پراکنش فضایی، رتبه و چگونگی توزیع نماگر‌های اقتصادی منطقه‌ای استفاده شده است. نتایج رتبه‌بندی به روش TOPSIS، نشان می‌دهند که استان تهران با امتیاز نهایی 0/67 در رتبه اول و استان چهارمحال و بختیاری با امتیاز 0/18 در رتبه آخر توان اقتصادی توسعة منطقه‌ای قرار دارند و تفاوت قابل توجهی از نظر میانگین رتبه‌بندی (0.5)، بین استان‌های مختلف کشور وجود دارد. نتیجه اینکه، توان ‌اقتصادی مناطق بر مبنای نماگر‌های کلان توسعة منطقه‌ای کاملا متفاوت است و به سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی متناسب با توانمندی‌های اقتصادی در سطح ملی و منطقه‌ای نیاز دارد. در پایان بر مبنای یافته‌های پژوهش، پیشنهادهایی همانند اجرای برنامه‌ریزی آمـایش سرزمین (برنامه‌ریزی فضایی) برای ارتقای توانمندی‌های اقتصادی توسعة منطقه‌ای، ارائه شده‌اند. واژگان کلیدی: حساب‌های ملی و منطقه‌ای، توان اقتصادی، TOPSIS، ایران.

برنامه ریزی شهری

بررسی وضعیت شاخص‌های کیفیت زندگی از نظر شهروندان (مطالعه موردی: منطقه دو شهر اردبیل)

چنور محمدی؛ حسین نظم فر

دوره 5، شماره 20 ، بهمن 1395، ، صفحه 7-20

چکیده

امروزه مطالعات کیفیت زندگی عمدتاً بر محیط شهری و کیفیت زندگی شهری تمرکز کرده است و بررسی آن از ضرورت و اهمیت بسزایی برخوردار است که این امر همواره کانون اصلی‌ توجه برنامه‌ریزان بوده است. بر این اساس تمایل جمعیت در سرتاسر جهان برای تمرکز در شهرها، یکی از دلایل اصلی توجه به مفهوم کیفیت زندگی در مطالعات است. کیفیت زندگی یک فرد میزان برخورداری ... بیشتر امروزه مطالعات کیفیت زندگی عمدتاً بر محیط شهری و کیفیت زندگی شهری تمرکز کرده است و بررسی آن از ضرورت و اهمیت بسزایی برخوردار است که این امر همواره کانون اصلی‌ توجه برنامه‌ریزان بوده است. بر این اساس تمایل جمعیت در سرتاسر جهان برای تمرکز در شهرها، یکی از دلایل اصلی توجه به مفهوم کیفیت زندگی در مطالعات است. کیفیت زندگی یک فرد میزان برخورداری او را نشان می‌دهد، البته نه فقط به چیزهایی که به آن‌ها دست‌یافته است، بلکه تمام گزینه‌هایی که شخص فرصت انتخاب آن‌ها دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت شاخص‌های کیفیت‌زندگی محلات منطقه دو شهر اردبیل از نظر شهروندان می‌باشد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی، روش جمع‌آوری اطلاعات میدانی (پرسشنامه) و اسنادی (کتابخانه‌ای) و روش مطالعه و بررسی با توجه به اهداف مورد نظر، موضوع و ماهیت پژوهش توصیفی- تحلیلی می‌باشد. جامعه آماری مورد نظر محلات یازده‌گانه منطقه دو شهر اردبیل می‌باشد که با استفاده از فرمول کوکران، 385 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و با انتخاب 6 شاخص امنیت، بهزیستی فردی و رفاه اجتماعی، اقتصاد، ارتباطات (حمل‌و نقل)، مسکن و محیط‌زیست که با استفاده از آنتروپی شانون وزن‌دهی و برای بررسی وضعیت شاخص‌های کیفیت زندگی از روش saw استفاده شده است همچنین از روش ضریب پراکندگی برای نشان دادن اختلاف و نابرابری بین شاخص-ها‌‌و اینکه کدام شاخص بیشترین نابرابری را دارد، نتایج نشان می‌دهد بین محلات منطقه دو شهر اردبیل از لحاظ برخورداری از شاخص‌های کیفیت زندگی تفاوت زیادی وجود دارد و بیشترین اختلاف و نا‌برابری مربوط به شاخص بهزیستی‌فردی و رفاه‌اجتماعی می‌باشد.

برنامه ریزی شهری

ارزیابی تناسب فضایی و ارائه الگوی بهینه مکان یابی پارک های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی( مطالعه موردی: شهر دزفول)

سعید ملکی؛ نعیم اکرامی؛ احمد راشدی

دوره 5، شماره 20 ، بهمن 1395، ، صفحه 21-34

چکیده

تحقیق حاضر با هدف ارزیابی تناسب فضایی و ارائه الگوی بهینه مکان یابی پارک های شهری در سطح شهر دزفول، بر پایه مطالعات کتابخانه ای و اسنادی انجام یافته است. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی می باشد. متغیرهای مورد مطالعه تحقیق شامل: کاربری مسکونی، آموزشی، فرهنگی، ورزشی، راه شریانی، تجاری، نظامی، بهداشتی - درمانی، ... بیشتر تحقیق حاضر با هدف ارزیابی تناسب فضایی و ارائه الگوی بهینه مکان یابی پارک های شهری در سطح شهر دزفول، بر پایه مطالعات کتابخانه ای و اسنادی انجام یافته است. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی می باشد. متغیرهای مورد مطالعه تحقیق شامل: کاربری مسکونی، آموزشی، فرهنگی، ورزشی، راه شریانی، تجاری، نظامی، بهداشتی - درمانی، تاسیسات شهری، صنعتی و اداری می باشد. به منظور وزن دهی و تعیین اندازه اثر متغیرهای مورد مطالعه در هدف نهایی تحقیق از مدل FAHP استفاده شده است. برای تهیه لایه نهایی با استفاده از گزینه Raster Calculator و استفاده از عمل گر جمع، لایه ها به روش هم پوشانی با یکدیگر تلفیق شده و نقشه ی نهایی مکان های بهینه پارک ها در سطح شهر دزفول از این عمل حاصل شده است. نتایج تحلیل FAHP در ارتباط با استخراج ارزش وزنی شاخص های موثر در ارزیابی پارک های شهری نشان داده است که شاخص های مسکونی و آموزشی هرکدام با وزن 0/154 و 0/122 به عنوان مهم ترین شاخص های مکان‌یابی پارک های شهری شناخته شدند و دارای بیشترین وزن بوده اند. نتیجه نهایی تلفیق لایه ها نشان می دهد که از مجموع 19 پارک شهر دزفول از نظر الگوی همجواری و سازگاری با سایر کاربری های همجوار؛ 6 پارک در طیف نامناسب، 6 پارک در طیف متوسط، 5 پارک در طیف مناسب و 2 پارک هم در طیف کاملا مناسب قرار گرفته اند.

برنامه ریزی شهری

تدوین راهنمای طراحی منظر شهری خیابان امام ارومیه

اکبر عبدالله زاده طرف؛ احمد آفتاب؛ وحید اسماعیل زاده

دوره 5، شماره 20 ، بهمن 1395، ، صفحه 35-50

چکیده

منظرشهری، در واقع اولین سطح برخورد و ارتباط میان شهروندان و محیط شهری است که از طریق آن شهر را درک می‌کنند از جمله فضاهایی که این منظرشهری در آن حیات می‌یابد، خیابان‌های شهری بوده که به منظور تعاملات اجتماعی و رفع نیازهای عمومی مردم ایجاد می شوند.این تحقیق سعی در شناسایی منظر عینی در فضاها و چگونگی اعمال روش‌هایی جهت تدوین راهنمای ... بیشتر

برنامه ریزی شهری

بررسی الگوی بهینه توسعه فیزیکی شهر بانه بر اساس شاخصهای توسعه میان افزا

هوشنگ سرور؛ رحیم سرور؛ مهدی توحیدی

دوره 5، شماره 20 ، بهمن 1395، ، صفحه 65-82

چکیده

رشد شتابان جمعیت شهرنشین، هجوم جمعیت مهاجر به شهرها و لزوم پاسخ گویی به نیازهای ساکنین شهرها ضرورت به کارگیری تمام توان و ظرفیتهای موجود شهر را ضروری می سازد. بدین منظور لازم است تا به جای توسعه و رشد بی رویه شهر به صورت افقی،از طریق پر کردن بافت موجود شهر، افزایش متعادل تراکم و تغییر کاربری بناهای قدیمی به رشد و توسعه پایدار شهر دست ... بیشتر رشد شتابان جمعیت شهرنشین، هجوم جمعیت مهاجر به شهرها و لزوم پاسخ گویی به نیازهای ساکنین شهرها ضرورت به کارگیری تمام توان و ظرفیتهای موجود شهر را ضروری می سازد. بدین منظور لازم است تا به جای توسعه و رشد بی رویه شهر به صورت افقی،از طریق پر کردن بافت موجود شهر، افزایش متعادل تراکم و تغییر کاربری بناهای قدیمی به رشد و توسعه پایدار شهر دست یافت. یکی از روشهای دستیابی به این مهم توسعه میان افزا است،که از سال 1995 میلادی مورد توجه قرار گرفته است. شهر بانه از دهه 80 به بعد با رونق گرفتن بازار تجاری رشد افقی بسیار چشمگیری داشته و بیش از هر زمانی دیگر نیازمند توسعه از درون می باشد. تحقیق حاضر از نظر ماهیت کاربردی و از لحاظ روش‌توصیفی تحلیلی است.در این پژوهش پس از شناخت شاخصهای توسعه میان افزا و بومی ساختن آنها با توجه به شرایط شهر بانه و نیزتولید لایه های GIS مرتبط با شاخصها و هم پوشانی آنها با منطق بولین نواحی مناسب برای توسعه میان افزا انتخاب شد.سپس با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) به رتبه بندی نواحی نهایی برای توسعه اقدام شد.نتایج نشان می دهد که در کل شهر پنج پهنه برای توسعه میان افزا مناسب می باشد.در میان پهنه ها سایت شماره 1 دارای بیشترین امتیاز برای توسعه میان افزا و به ترتیب سایت های شماره 2، 5، 4، 3 قرار دارند.بنابراین در مجموع توسعه میان افزا راه حل مناسبی برای توسعه شهر بانه و پاسخ به نیازهای مختلف آن می باشد.

برنامه ریزی شهری

بررسی و سنجش راهبردهای تاب آوری در سبک زندگی مورد پژوهی: محله شکوفه شمالی منطقه 19 شهر تهران

زهره فنی؛ لیلا معصومی

دوره 5، شماره 20 ، بهمن 1395، ، صفحه 83-96

چکیده

سبک زندگی در جامعه شهری به ویژه در کلانشهرها متاثر از عوامل درونی و بیرونی گوناگونی می‌باشد. این تاثیرپذیری موجب متکثر شدن سبک زندگی و گرایش به سمت فردگرایی و مصرف‌گرایی به عنوان مشخص‌ترین آسیب در این جوامع شده است. از اینرو چنین سبکی از زندگی، موجب کاهش سرمایه اجتماعی، کاهش ارزش-های اخلاقی و به تبع آن بروز مشکلات اجتماعی - اقتصادی، ... بیشتر سبک زندگی در جامعه شهری به ویژه در کلانشهرها متاثر از عوامل درونی و بیرونی گوناگونی می‌باشد. این تاثیرپذیری موجب متکثر شدن سبک زندگی و گرایش به سمت فردگرایی و مصرف‌گرایی به عنوان مشخص‌ترین آسیب در این جوامع شده است. از اینرو چنین سبکی از زندگی، موجب کاهش سرمایه اجتماعی، کاهش ارزش-های اخلاقی و به تبع آن بروز مشکلات اجتماعی - اقتصادی، کاهش توانایی و تاب‌آوری افراد و جوامع در مقابل مشکلات و مسائل مختلف می‌گردد. لذا ارتقا تاب-آوری در سبک زندگی اجتماعات، جهت کاهش آسیب‌ها دارای اهمیت می‌باشد. نگارندگان در این پژوهش با بررسی سبک زندگی در محله شکوفه شمالی، اقدام به سنجش میزان تاب‌آوری در سبک زندگی ساکنان این محله نموده‌اند. روش پژوهش پیمایشی- تحلیلی و روش نمونه گیری اتفاقی ساده می‌باشد. جهت تعیین حجم جامعه نمونه از جدول مورگان و حجم آن 379 نفر تعیین شده است. نتایج پژوهش گویای آن است که تاب‌آوری در محله‌ی شکوفه شمالی در حد متوسط قرار دارد. همچنین میان عوامل موثر بر سبک زندگی و تاب‌آوری همبستگی وجود دارد. علاوه بر آن نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره نشان می‌دهد که به ترتیب عوامل اجتماعی، اقتصادی و نهادی موجب تاب‌آوری در سبک زندگی ساکنان محله می‌شود. در نهایت جهت بررسی کاهش آسیب‌پذیری در سبک زندگی محله براساس نظر کارشناسان با استفاده از مدل SWOT اقدام به تدوین راهبردها و جهت اولویت بندی آنها از مدل QSPM استفاد شده است.

برنامه ریزی شهری

بررسی تاثیر عوامل فردی و ساختاری در تغییر به رویکرد استراتژیک در برنامه ریزی شهری ایران

مهناز حسینی سیاه گلی؛ مصطفی قدمی

دوره 5، شماره 20 ، بهمن 1395، ، صفحه 111-124

چکیده

از ابتدای دهه ی 1980 تا کنون مفهوم استراتژی در برنامه ریزی و مدیریت شهری همانند مفهوم کیفیت و فرایند در مهندسی مجدداً گسترش و بهبود یافته است. امروزه رویکرد استراتژیک مهارتی است که در کانون برنامه ریزی، مدیریت و نظام بخشی سازمان قرار می‌گیرد،و موفقیت سازمان را موجب می گردد.این تئوری در مدیریت شهری بر پایه‌ی مفهوم سودمندی استوار است. ... بیشتر از ابتدای دهه ی 1980 تا کنون مفهوم استراتژی در برنامه ریزی و مدیریت شهری همانند مفهوم کیفیت و فرایند در مهندسی مجدداً گسترش و بهبود یافته است. امروزه رویکرد استراتژیک مهارتی است که در کانون برنامه ریزی، مدیریت و نظام بخشی سازمان قرار می‌گیرد،و موفقیت سازمان را موجب می گردد.این تئوری در مدیریت شهری بر پایه‌ی مفهوم سودمندی استوار است. رویکرد استراتژیک در گستره‌ی روابط نا گسستنی برنامه‌ریزی و مدیریت به عنوان عامل پیوند دهنده و بر همکنش عمل می‌کند و در هدایت هر دو مؤثر است. بنابراین مفهوم استرتژیک به‌صورت فرا رشته‌ی، گسترده‌تر از خصایل درونی برنامه‌ریزی و مدیریت عمل می‌کند و آن دو را متحول می‌سازد و هدایت می‌کند و پیوند می‌دهد. همچنین در دهه‌ی پایانی قرن بیستم به موازت "انقلاب صنعتی" برنامه ریزی و مدیریت شهری نیز مانند سایر زمینه‌های زندگی، دستخوش تحولات ژرف گردید. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر عوامل فردی و ساختاری در تغییر رویکردهای مدیریت شهری در ایران به رویکرد استراتژیک است که با استفاده از روش پیمایشی سعی گردیده است مؤلفه‌های مهم و تأثیر-گذار در این حوزه مورد ارزیابی و واکاوی قرار گیرد. برای گردآوری داده‌های پژوهش از نظرات 31 نفر از کارشناسان مرتبط با موضوع پژوهش استفاده شده است. جهت تحلیل داده‌های پژوهش از تحلیل رگرسیون و آزمون آماری T تک نمونه ای در قالب نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج نشان داد، در این میان شاخص های نگرشی- دانشی با میزان اختلاف از میانگین پایین تر از مبنا به مراتب از اولویت بیشتر برخوردار است.

برنامه ریزی شهری

مکان یابی اسکان موقت پس از زلزله (مطاله موردی شهر اصفهان )

سارا کریمپور؛ مهدی مومنی

دوره 5، شماره 20 ، بهمن 1395، ، صفحه 125-138

چکیده

پژوهش حاضر بر آن است تا مکان‌‌های بهینه اسکان موقت آسیب دیدگان از زلزله‌ای احتمالی را در شهر اصفهان، که در آن پتانسیل و قابلیت اسکان سریع افراد آسیب دیده از بحران زلزله وجود داشته باشد مورد پیش بینی قرار داده و با برنامه-ریزی صحیح و علمی، مدیریت بحران زلزله را با ایجاد تسهیلات لازم جهت شناخت مکان‌های مناسب اسکان موقت یاری نماید. ... بیشتر پژوهش حاضر بر آن است تا مکان‌‌های بهینه اسکان موقت آسیب دیدگان از زلزله‌ای احتمالی را در شهر اصفهان، که در آن پتانسیل و قابلیت اسکان سریع افراد آسیب دیده از بحران زلزله وجود داشته باشد مورد پیش بینی قرار داده و با برنامه-ریزی صحیح و علمی، مدیریت بحران زلزله را با ایجاد تسهیلات لازم جهت شناخت مکان‌های مناسب اسکان موقت یاری نماید. نوع پژوهش حاضر بر اساس هدف کاربردی است و روش مطالعه پژوهش با توجه به ماهیت و موضوع تحقیق توصیفی – تحلیلی می‌باشد. در این مطالعه با استفاده از معیارهای اساسی مانند کاربری‌های ناسازگار و سازگار، دسترسی و تراکم جمعیتی و ترا فیکی با استفاده از روش تحلیل گسترش یافته چانگ (AHP) و بهره‌گیری از منطق فازی معیارهای تعیین شده توسط کارشناسان و متخصصین وزن دهی شد و در نهایت توسط تحلیل‌های فازی در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بصورت وزنی همپوشانی شدند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد مناطق حاشیه زایندرود که دارای فضاهای باز کافی و در عین حال سازگار با کاربری های اطراف می باشند، دارای پتانسیل نسبتاً بهتری برای استقرار آسیب دیدگان هستند، در مقابل مناطقی مانند بخش‌های شمالی شهر به جهت عدم وجود کاربری‌های امدادی و بیمارستانی و عدم فضای کافی و دارای ارزش برنامه‌ریزی، دارای کم‌‌ترین قابلیت ممکن برای برنامه‌ریزی اسکان موقت زلزله زدگان می باشند.

برنامه ریزی شهری

سنجش عدالت فضایی در پراکنش توسعه با استفاده از مدل ادغام (مطالعه موردی: شهرستان‌های استان اردبیل)

حسین نظم فر؛ علی عشقی چهاربرج؛ فرامرز منتظری

دوره 5، شماره 19 ، آبان 1395، ، صفحه 7-22

چکیده

سرآغاز عدالت اجتماعی ریشه در عدالت فضایی و محیطی دارد. عدالت فضایی یکی از مقوله‌های برنامه‌ریزی مبتنی بر جغرافیا است که هدف آن تأمین نیازهای ساکنان محدوده‌های جغرافیایی است. پهنه‌های فضایی گسترده‌ استان اردبیل متاثر از بی‌عدالتی فضایی از بعد شاخص های توسعه است. از این رو پژوهش حاضر به بررسی و سنجش وضعیت عدالت فضایی در توسعه یافتگی ... بیشتر سرآغاز عدالت اجتماعی ریشه در عدالت فضایی و محیطی دارد. عدالت فضایی یکی از مقوله‌های برنامه‌ریزی مبتنی بر جغرافیا است که هدف آن تأمین نیازهای ساکنان محدوده‌های جغرافیایی است. پهنه‌های فضایی گسترده‌ استان اردبیل متاثر از بی‌عدالتی فضایی از بعد شاخص های توسعه است. از این رو پژوهش حاضر به بررسی و سنجش وضعیت عدالت فضایی در توسعه یافتگی شهرستان‌های استان‌ اردبیل پرداخته است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با هدف کاربردی است. جامعه آماری تحقیق شامل 10 شهرستان استان اردبیل براساس سالنامه آماری 1390 می‌باشد. برای سنجش عدالت فضایی در توسعه یافتگی شهرستان ها از 40 شاخص موثر توسعه یافتگی استفاده شده است. جهت تعیین اهمیت هریک از شاخص ها از روش آنتروپی شانون و به منظور تجزیه وتحلیل و رتبه بندی شهرستان ها از دو مدل تاپسیس و ویکور استفاده شده است. از آنجاییکه نتایج حاصل از این دو مدل در مواردی با یکدیگرهمخوانی نداشتند، برای رسیدن به یک اجماع کلی، از روش‌های ادغامی (میانگین رتبه، بردا، کپلند) بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از تکنیک ادغام نشان می‌دهدکه شهرستان‌ اردبیل با کسب رتبه اول از نظر برخورداری از شاخص‌های توسعه از وضعیت بسیار مطلوبی برخوردار است. بعد از این شهرستان، شهرستان های خلخال و نمین در وضعیت توسعه یافته، شهرستان های سرعین و کوثر نیمه توسعه یافته، شهرستان های مشگین شهر، پارس‌آباد و نیرکمتر توسعه یافته و شهرستان های مغان و بیله سوار در وضعیت محروم از شاخص های توسعه قرار دارند.

برنامه ریزی شهری

بررسی سطح توسعه یافتگی بخش مسکن دردیدگاه توسعه منطقه-محور با استفاده از تکنیک Vicor-Toppsis (مطالعه موردی: شهرستان های استان مرکزی)

حمید رضا وارثی؛ وحید گودرزی؛ محسن شبستر؛ شهاب الدین عیسی لو

دوره 5، شماره 19 ، آبان 1395، ، صفحه 23-38

چکیده

مسکن به عنوان یکی از زیرساخت های اصلی توسعه و مقوله ای چند وجهی با ابعاد مختلف زیستی، اجتماعی و اقتصادی، نیازمند مطالعة دقیق و همه جانبه است. این مهم بواسطه با شاخص های مسکن صورت می گیرد که می توان وضعیت موجود را شناخت و با استفاده از تکنیک های موجود و رتبه بندی آنها میزان برخورداری و عدم برخورداری را در زمینه های مختلف همچون توسعه منطقه ... بیشتر مسکن به عنوان یکی از زیرساخت های اصلی توسعه و مقوله ای چند وجهی با ابعاد مختلف زیستی، اجتماعی و اقتصادی، نیازمند مطالعة دقیق و همه جانبه است. این مهم بواسطه با شاخص های مسکن صورت می گیرد که می توان وضعیت موجود را شناخت و با استفاده از تکنیک های موجود و رتبه بندی آنها میزان برخورداری و عدم برخورداری را در زمینه های مختلف همچون توسعه منطقه ای و میزان مطلوبیت شناسایی کرد پژوهش حاضر از نوع تحقیق توصیفی ـ تحلیلی می باشد و به روش کتابخانه ای و اسنادی داده های مورد نیاز جمع آوری شده است. و با هدف سنجش میزان توسعه یافتگی شهرستان های استان مرکزی در بخش مسکن درصدد آن بوده است که با استفاده از تکنیک های تاپسیس و ویکور به رتبه بندی جهت تحلیل شاخص های مسکن در محدوده مورد مطالعه بپردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شهرستان های با جمعیت زیاد همچون اراک و ساوه در سطح پایینی از توسعه یافتگی در شاخص ها قرار دارند و برعکس شهرستان های با جمعیت کمتر همچون خنداب و فراهان در سطح قابل قبولی برخوردار بودند. همچنین آزمون اسپیرمن بیانگر رابطه عکس میان جمعیت و توسعه صنعتی با مطلوبیت در مسکن می باشد. در پایان نیز به پیش بینی مسکن مورد نیاز در سال های آتی پرداخته شده است. تا با در نظر گرفتن نیازهای آینده از مشکلات پیش رو جلوگیری شود.

برنامه ریزی شهری

تحلیلی بر پایداری کالبدی مسکن شهری با رویکرد توسعه پایدار مورد پژوهی: محله اسلام‌آباد زنجان

ژیلا سجادی؛ اصغر تیموری؛ حسین طهماسبی مقدم

دوره 5، شماره 19 ، آبان 1395، ، صفحه 39-48

چکیده

مسکن یکی از نیازهای اصلی برای بقاء و توسعه جوامع بشری بوده و مسکن مطمئن، بادوام و پایدار برای هر انسانی ضروری است. بااین‌حال دسترسی به مسکن پایدار در اغلب کشورهای درحال‌توسعه به‌واسطۀ مشکلات فراوان مالی، مدیریتی و ظرفیتی به دلیل رشد شتابان شهرنشینی با مسائل بسیاری همراه است؛ به‌گونه‌ای که توسعه سکونتگاه‌های فرودست شهری، شکل‌گیری ... بیشتر مسکن یکی از نیازهای اصلی برای بقاء و توسعه جوامع بشری بوده و مسکن مطمئن، بادوام و پایدار برای هر انسانی ضروری است. بااین‌حال دسترسی به مسکن پایدار در اغلب کشورهای درحال‌توسعه به‌واسطۀ مشکلات فراوان مالی، مدیریتی و ظرفیتی به دلیل رشد شتابان شهرنشینی با مسائل بسیاری همراه است؛ به‌گونه‌ای که توسعه سکونتگاه‌های فرودست شهری، شکل‌گیری محدوده‌های نابسامان، کیفیت پایین و مقاومت کم بناها در برابر مخاطرات طبیعی انسانی بایستگی تحقیق و تفحص در این خصوص را پیش از پیش مطرح ساخته است. بر این اساس، پژوهش حاضر به تحلیل ساختار کالبدی مسکن محله اسلام‌آباد زنجان با رویکرد پایداری و مقاومت بافت می‌پردازد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و با به‌کارگیری مدل AHP در محیط ArcGIS به تحلیل ساختار کالبدی مسکن پرداخته است. اطلاعات موردنیاز از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و استفاده از اسناد و مدارک، همین‌طور پیمایش‌های میدانی از محدوده موردمطالعه گردآوری شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که محله اسلام‌آباد زنجان در ساختار کالبدی مسکن با مسائلی ازجمله همجواری انواع فعالیت‌های ناسازگار با کاربری مسکونی، پایین بودن کیفیت ساختمان‌ها، استفاده از مصالح بی‌دوام، ریزدانگی قطعات و نظایر آن روبروست. درواقع نتایج بیانگر وضعیت ناپایدار ساختار کالبدی مسکن بر اساس اصول توسعه پایدار شهری در این منطقه بوده و نشان می‌دهد که 58 درصد از مساکن محدوده موردمطالعه از لحاظ ساختار کالبدی مسکن، در وضعیت پایداری متوسط و پایین‌تر از آن قرار دارد.

برنامه ریزی شهری

مکان گزینی مسیرهای دوچرخه سواری کلانشهر اهواز

سعید امان پور؛ مهدی علیزاده؛ علیرضا پرویزیان؛ هاجر احمدی

دوره 5، شماره 19 ، آبان 1395، ، صفحه 49-62

چکیده

در قرن 21 دلایل زیاد و قانع کننده‌ای برای تشویق به دوچرخه سواری وجود دارد. دوچرخه وسیله نقش غیرقابل انکاری در توسعۀ فعالیت‌های گردشگری، افزایش ارزش زمین، اشغال کمتر فضای شهری، جذب صنایع، افزایش اشتغال و تجارت محلی ایفا می‌کند. حمل ونقل به وسیله دوچرخه سواری به طور فزاینده‌ای باعث کاهش مشکلات مربوط به ترافیک، آلودگی هوا، زیرساخت‌های ... بیشتر در قرن 21 دلایل زیاد و قانع کننده‌ای برای تشویق به دوچرخه سواری وجود دارد. دوچرخه وسیله نقش غیرقابل انکاری در توسعۀ فعالیت‌های گردشگری، افزایش ارزش زمین، اشغال کمتر فضای شهری، جذب صنایع، افزایش اشتغال و تجارت محلی ایفا می‌کند. حمل ونقل به وسیله دوچرخه سواری به طور فزاینده‌ای باعث کاهش مشکلات مربوط به ترافیک، آلودگی هوا، زیرساخت‌های جاده‌ای گران قیمت، تراکم حوادث، در مقایسه با خودرو‌های شخصی می‌شود. اهواز با توجه به جمعیت بالای خود و پتانسیل‌های طبیعی و زیر ساختی که دارد نیاز به طراحی مسیر دوچرخه سواری دارد و از اولویت پیوستن به آن دسته از شهر‌هایی است که در سطح جهان از لحاظ فناوری دوچرخه در سطوح بالا قرار دارند. به منظور مکان‌گزینی و طراحی مسیر‌های دوچرخه در سطح شهر اهواز ، شاخص-های شیب، ایمنی، زیبایی، راحتی، پیوستگی و وضوح با مطالعة پژوهش‌های پیشین داخلی و خارجی، روش دلفی، و آرای خبرگان و با لحاظ کردن بانک داده‌های مکانی شهر اهواز استخراج شده است. با توجه به اثر گذاری متفاوت شاخص‌های یاد شده، از مدل ترکیبی GIS-AHP-FUSSY و ابزار Network Analyst Tools برای ارزش گذاری و تهیه مدل مکانی شاخص‌ها استفاده شده است. علاوه بر تعیین مهم‌ترین مولفه‌های اثر گذار در مکان‌گزینی و طراحی مسیر‌های دوچرخه در سطح شهر اهواز تعین بهترین مسیر از بین مسیر‌های پیشنهادی را می توان یافته اساسی این پژوهش دانست.

برنامه ریزی شهری

مطالعه تطبیقی کیفیت زندگی در گونه‌های مختلف بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی: محلات شهشهان، جلوان و ارزنان)

عفت جنتی؛ احمد خادم الحسینی

دوره 5، شماره 19 ، آبان 1395، ، صفحه 63-74

چکیده

در پژوهش حاضر به دنبال بررسی شاخص‌های کیفیت زندگی در محله جلوان با پیشینه روستایی، ارزنان با پیشینه بافت فرسوده و شهشهان با پیشینه تاریخی هستیم. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی بوده و در آن گردآوری داده‌ها بر پایه پرسشنامه‌هایی می‌باشد که در میان محلات 3گانه و بر اساس جمعیت ساکن در هر محله توزیع گردیده است. جامعه آماری آن شامل350 نفر ... بیشتر در پژوهش حاضر به دنبال بررسی شاخص‌های کیفیت زندگی در محله جلوان با پیشینه روستایی، ارزنان با پیشینه بافت فرسوده و شهشهان با پیشینه تاریخی هستیم. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی بوده و در آن گردآوری داده‌ها بر پایه پرسشنامه‌هایی می‌باشد که در میان محلات 3گانه و بر اساس جمعیت ساکن در هر محله توزیع گردیده است. جامعه آماری آن شامل350 نفر در بافت فرسوده بوده که به شیوه تصادفی ساده برای مطالعه انتخاب شده‌اند. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده گردید که در نهایت به منظور تحلیل آمار گردآوری شده از نرم افزارSPSS و از روش آماری تی تک نمونه‌ای استفاده گردید. نتایج نشان داد که در بین زیرشاخص‌ها فقط در دو زیرشاخص کیفیت روابط اجتماعی و سلامت محیطی در محله جلوان میانگین محاسبه شده بیشتر از میانگین مطلوب(3) است که این نتایج از لحاظ آماری معنادار نمی‌باشد. بنابراین باید عنوان کرد که در هیچ یک از زیرشاخص‌ها میانگین محاسبه شده بیشتر از میانگین مطلوب نمی‌باشد. این بدان معنا است که در هر سه محله مورد مطالعه زیرشاخص‌های کیفیت زندگی کمتر از میانگین مطلوب است. نتایج مقایسه شاخص‌ها نیز نشان داد که در هر سه محله مقادیر میانگین محاسبه شده کمتر از میانگین مطلوب است. نتایج همچنین نشان داد که در بین سه محله مورد مطالعه محله شهشهان بالاترین کیفیت(43/2) و محله ارزنان پایین‌ترین کیفیت(02/2) را دارا می‌باشند. در این میان محله جلوان بین دو محله فوق با مقدار 24/2 قرار دارد.

برنامه ریزی شهری

ارزیابی کمی و پهنه بندی ریسک مخاطرات مرکب (حریق در پی زلزله)بر اساس روش(ETA) مورد :مناطق 1 و6 شهرداری شیراز

لیلا عشرتی؛ امیر محمودزاده؛ مسعود تقوایی

دوره 5، شماره 18 ، مرداد 1395، ، صفحه 7-22

چکیده

مخاطرات مرکب به عنوان تهدیدات جدی برای زندگی انسان محسوب می شوند و می توانند آسیب های جدی را ایجاد نمایند.در این مطالعه با هدف ارزیابی ریسک مخاطرات مرکب ،روش تحلیل کمی درخت واقعه در ارزیابی آسیب پذیری کالبدی و انسانی و نقشه ریسک نهایی (حریق در پی زلزله) مناطق 1 و 6 شهرداری شیراز ،ارائه می گردد. تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده با توجه ... بیشتر مخاطرات مرکب به عنوان تهدیدات جدی برای زندگی انسان محسوب می شوند و می توانند آسیب های جدی را ایجاد نمایند.در این مطالعه با هدف ارزیابی ریسک مخاطرات مرکب ،روش تحلیل کمی درخت واقعه در ارزیابی آسیب پذیری کالبدی و انسانی و نقشه ریسک نهایی (حریق در پی زلزله) مناطق 1 و 6 شهرداری شیراز ،ارائه می گردد. تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده با توجه به روش تحقیق تلفیقی از روش های توصیفی ،تحلیلی ،علی و پیمایشی می باشد. مشخصات ارزیابی ریسک کمی براساس پایگاه اطلاعاتی و با بهره گیری از روش ارزیابی درخت واقعه ، نرم افزار HAZUS صورت خواهد پذیرفت .تاثیرات دومینویی در بررسی آسیب پذیری مخاطرات مرکب بر اساس روش تجزیه و تحلیل درخت واقعه می باشد. دو نوع مخاطره تحت عنوان مخاطره طبیعی (زلزله)و مخاطره تکنولوژیک (حریق)بررسی خواهد شد .در این راستا توسط نرم افزار HAZUS با ارائه نقشه های آسیب پذیری برای سناریو های مختلف مخاطره منفرد(مخاطره محرک) و مخاطرات مرکب (مخاطرات محرک و ثانویه) و بدنبال آن نقشه ریسک کلی مخاطرات مرکب به عنوان خروجی نهایی ، ارائه خواهد شد. نتایج نشان دهنده این موضوع می باشد که در کل در پهنه مورد مطالعه بیشترین درصد ساختمان ها(74%) دارای سطح ریسک اندک، "سطوح ریسک کمتر از 10000" می باشند، (23.9%) از ساختمان ها در محدوده مورد مطالعه دارای سطح ریسک متوسط ، "سطوح ریسک بین 10000 تا 1000000" و در نهایت (1.9%) ساختمان ها با مساحتی برابر با 639660.47متر مربع دارای سطح ریسک بالا "سطوح ریسک بالاتر از 1000000" می باشند.

برنامه ریزی شهری

سنجش و تدوین راهبردهای تاب آوری در مقابل بحران در بافت قدیم شهری (مورد پژوهش: محله فیض آباد کرمانشاه)

بهاره معظمی؛ محمود رحیمی

دوره 5، شماره 18 ، مرداد 1395، ، صفحه 23-34

چکیده

چکیدهتاب آوری در برابر بحرانها یکی از مفاهیم بسیار مهم نظری و کاربردی در مدیریت بحران در سالهای اخیر بوده است. این مفهوم به طرز گسترده ای در مورد جوامع تاب آور بکار گرفته شده است. تاب‌آوری راهی برای تقویت جوامع با استفاده از ظرفیت‌های آن‌ها مطرح می‌شود و تعریف‌ها، رویکردها، شاخص‌ها و مدل‌های سنجشی متفاوتی در مورد آن شکل گرفته است. ... بیشتر چکیدهتاب آوری در برابر بحرانها یکی از مفاهیم بسیار مهم نظری و کاربردی در مدیریت بحران در سالهای اخیر بوده است. این مفهوم به طرز گسترده ای در مورد جوامع تاب آور بکار گرفته شده است. تاب‌آوری راهی برای تقویت جوامع با استفاده از ظرفیت‌های آن‌ها مطرح می‌شود و تعریف‌ها، رویکردها، شاخص‌ها و مدل‌های سنجشی متفاوتی در مورد آن شکل گرفته است. محدوده مورد مطالعه در این پژوهش محله فیض‌آباد کرمانشاه می‌باشد. روش پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی و ماهیت تحقیق، کاربردی است که با هدف تاب‌آور نمودن بافت فرسوده محله فیض‌آباد و در نهایت تدوین و اولویت‌بندی راهبردها در این محله انجام شده است. برای رسیدن به این هدف، از نظر کارشناسان و ساکنان محله استفاده شده است. جهت تدوین راهبرها از مدل SWOT و جهت اولویت‌بندی راهبردها از مدل QSPM بهره برده‌ایم. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که موقعیت محله تدافعی و در وضعیت متوسطی قرار دارد. در مرحله نهایی پس از تدوین راهبردها به اولویت‌بندی آنها اقدام کرده‌ایم که نتایج این بخش گویای این است که مهم‌ترین راهبرد، تدوین سند راهبردی و اعمال نظر نیروهای اجتماعی موثر در قوانین جهت ساماندهی بافت و اجرای برنامه مقاوم سازی و بهبود ایمنی در برابر سوانح محیطی ومصنوعی، می‌باشد و در پایان پیشنهاداتی برای تاب‌آور نمودن محله فیض آباد ارائه شده است.

برنامه ریزی شهری

تحلیل الگوی ناموزن توسعه شهری در منطقه 4 تهران

حسین حاتمی نژاد؛ ابراهیم فرهادی؛ رامین قربانی

دوره 5، شماره 18 ، مرداد 1395، ، صفحه 75-88

چکیده

در تمام شهرهای جهان گسترش و توسعه ی شهر در جهات عمودی و افقی یکی از عوامل مورد توجه مدیران و برنامه ریزان شهری می باشد.این مبحث در ادبیات علمی قدمتی کمتر از صد سال دارد .به طور دقیق کاربرد اسپرال از اواسط قرن بیستم متداول شد وآن زمانی بود که استفاده ی بی رویه از اتومبیل متداول گشت و بخش اعظم اعتبارات شهری به سوی گسترش بزرگراه ها و بسط ... بیشتر در تمام شهرهای جهان گسترش و توسعه ی شهر در جهات عمودی و افقی یکی از عوامل مورد توجه مدیران و برنامه ریزان شهری می باشد.این مبحث در ادبیات علمی قدمتی کمتر از صد سال دارد .به طور دقیق کاربرد اسپرال از اواسط قرن بیستم متداول شد وآن زمانی بود که استفاده ی بی رویه از اتومبیل متداول گشت و بخش اعظم اعتبارات شهری به سوی گسترش بزرگراه ها و بسط فضاهای شهری سوق یافت در این مقاله برای تحلیل الگوی ناموزن توسعه با روش توصیفی تحلیلی و به کمک آمار و مطالعات کتابخانه ایی به بررسی الگوی توسعه شهری در منطقه 4 پرداختیم و برای تجزیه تحلیل این اطلاعات از روش های کمی و آماری استفاده شده است.مدل آنتروپی شانون برای تجزیه و تحلیل و تعیین پدیده رشد بی قواره منطقه مورد نظر که نزدیک بودن مقدار آنتروپی به مقدار حداکثر نشان دهنده رشد پراکنده شهری در منطقه 4 شهر تهران است.برای سنجش نابرابری ناحیه ای در منطقه از شاخص ضریب تغییر پذیری استفاده گردید که مقدارCV بجز در مورد کاربری فضای سبز ، در سایر کاربریها مقادیر بالایی را نشان میدهد که نابرابری و ناموزونی در تقسیم و تخصیص کاربریها را در سطح منطقه به گونه ای آشکار نشان می دهد.روش « هلدرن » نشان داد که 4/55 درصد از رشد منطقه4 شهر تهران، مربوط به اسپرال و بد قوارگی است.الگوی گسترش تمرکز درون بافتی (فشرده) ،کنترل بیشتر بر محدوده های شهری از مهم ترین راهکارها برای جلوگیری از بی قوارگی و رشد پراکنده در این منطقه است.

برنامه ریزی شهری

نقش اعتماد اجتماعی در پیشبرد اهداف مدیریت شهری به سوی توسعه پایدار

سعید ملکی؛ محمدرضا امیری؛ سمیرا مرادی مفرد؛ سجاد جوکار

دوره 5، شماره 18 ، مرداد 1395، ، صفحه 89-102

چکیده

این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی سعی در بررسی تاثیرات اعتماد اجتماعی در پیشبرد اهداف مدیریت شهری به سمت توسعه پایدار دارد. جامعه ی آماری پژوهش حاضر مشتمل بر مجموعه افراد(اعم از زن و مرد) 18 ساله و بالاتر ساکن در شهر نورآباد است. با استفاده فرمول کوکران حجم نمونه 360 نفر بدست آمد.و پس از تعیین حجم نمونه با استفاده از روش نمونه-گیری تصادفی ... بیشتر این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی سعی در بررسی تاثیرات اعتماد اجتماعی در پیشبرد اهداف مدیریت شهری به سمت توسعه پایدار دارد. جامعه ی آماری پژوهش حاضر مشتمل بر مجموعه افراد(اعم از زن و مرد) 18 ساله و بالاتر ساکن در شهر نورآباد است. با استفاده فرمول کوکران حجم نمونه 360 نفر بدست آمد.و پس از تعیین حجم نمونه با استفاده از روش نمونه-گیری تصادفی ساده، در بازه زمانی مهر و دی ماه سال 1393 پرسشنامه‌های مورد نظر تکمیل شد. در این پژوهش عوامل موثر بر اعتماد اجتماعی نسبت به مدیریت شهری را به هشت شاخص تقسیم کرده که این هشت شاخص خود به زیر شاخص های متعددی برای بررسی نقش عامل اعتماد اجتماعی در پیشبرد اهداف توسعه پایدار شهری تقسیم شده است. نتایج بدست آمده با استفاده از روش همبستگی و رگرسیون چندمتغیره حاکی از آنست که اندازه گیری اعتماد به عنوان یک متغیر توصیفی مهم در مبحث مدیریت شهری پایدار در میان شهروندان نورآباد نشان می دهد که اعتماد نهادی عامل مهمی در دست یابی مدیریت شهری به اهداف خود در آینده شهری پایدار خواهد بود. همچنین در بین متغیرهای مستقل متغیر پاسخگویی مدیریت شهری، اثر بخش عملکرد مدیریت شهری و همسویی اهداف مدیریت شهری مجموعاً تا 795/0 از واریانس متغیر وابسته پیشبرد اهداف مدیریت شهری پایدار را تبیین کنند.

برنامه ریزی شهری

بررسی رابطه بین عوامل موثر بر شکل گیری شهر یادگیرنده (مطالعه موردی: شهر بناب)

رحیم سرور؛ مجید اکبری؛ مرضیه طالشی انبوهی

دوره 5، شماره 18 ، مرداد 1395، ، صفحه 103-116

چکیده

جنبش شهر یادگیرنده یک پدیده جدید در حال نمایش در شهرها، شهرک‌ها و مناطق جهان است و به شکلی بالقوه یکی از قوی‌ترین و مهم‌ترین جنبش‌های زمان آشفته ما است. این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین عوامل موثر بر شکل‌گیری شهر یادگیرنده در شهر بناب انجام شده است. پژوهش حاضر از دید روش، توصیفی- همبستگی و از نوع پیمایشی و از لحاظ هدف کاربردی است. ... بیشتر جنبش شهر یادگیرنده یک پدیده جدید در حال نمایش در شهرها، شهرک‌ها و مناطق جهان است و به شکلی بالقوه یکی از قوی‌ترین و مهم‌ترین جنبش‌های زمان آشفته ما است. این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین عوامل موثر بر شکل‌گیری شهر یادگیرنده در شهر بناب انجام شده است. پژوهش حاضر از دید روش، توصیفی- همبستگی و از نوع پیمایشی و از لحاظ هدف کاربردی است. از منظر زمانی تک مقطعی و به طور مشخص مبتنی بر معادلات ساختاری است. که در سال 1394 در شهر بناب انجام شده است. نمونه‌گیری به روش حجم جامعه نامحدود کوکران صورت گرفته است. برای سنجش متغیرها در این پژوهش از پرسشنامه و از طیف پنج درجه‌ای لیکرت استفاده شده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌های آمار توصیفی- استنباطی از روش‌های همبستگی بین متغیرهای پژوهش و روش‌های تحلیل عاملی و تحلیل رگرسیونی استفاده شد. نرم‌افزار مورد استفاده برای تحلیل داده‌ها، Spss و AMOS بوده است. براساس نتایج حاصله از تجزیه و تحلیل پرسشنامه‌ها، مشخص شد که درصد ضریب همبستگی بین ویژگی‌های شهر یادگیرنده و سازمان‌های یادگیرنده شهر بناب (مراکز آموزشی، شهرداری، سازمان‌های بزرگ و کوچک) به ترتیب به میزان 43/0، 64/0 و 26/0 درصد می‌باشد. نتایج فرضیات دوم، سوم و چهارم نشان داد که بین ویژگی‌های شهر یادگیرنده با مراکز آموزشی(مدارس، مراکز آموزش علمی و کاربردی بزرگ و دانشگاهها)، سازمان‌های بزرگ و کوچک و شهرداری به‌عنوان سازمان‌های یادگیرنده در شهر بناب ارتباط مستقیم و معنی‌داری وجود دارد.

برنامه ریزی شهری

تحلیل فضایی و سطح بندی شهرستان های استان گلستان بر اساس شاخص های اشتغال

حسین نظم فر؛ فاطمه محمدی؛ ابراهیم زاهدی کلاکی؛ علی عشقی

دوره 5، شماره 17 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 7-20

چکیده

اشتغال و بیکاری از مهمترین مسائلی هستند که برای ایجاد یک جامعه مرفه باید مورد توجه گیرند، زیرا مهم‌ترین شرط برای رشد و توسعه هر جامعه‌ای ایجاد اشتغال است. به همین منظور در برنامه‌های توسعه، کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال پایدار به عنوان یکی از محورهای اساسی مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش حاضر که از نوع توصیفی- تحلیلی است، با هدف تحلیل ... بیشتر اشتغال و بیکاری از مهمترین مسائلی هستند که برای ایجاد یک جامعه مرفه باید مورد توجه گیرند، زیرا مهم‌ترین شرط برای رشد و توسعه هر جامعه‌ای ایجاد اشتغال است. به همین منظور در برنامه‌های توسعه، کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال پایدار به عنوان یکی از محورهای اساسی مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش حاضر که از نوع توصیفی- تحلیلی است، با هدف تحلیل فضایی و تعیین جایگاه شهرستان‌های استان گلستان به لحاظ برخورداری از شاخص‌های اشتغال انجام گرفته است. در این تحقیق برای دستیابی به اهداف پژوهش از 21 شاخص در زمینه اشتغال استفاده شده است. داده های مورد استفاده از مرکز آمار ایران( سالنامه آماری استان گلستان) تهیه گردید. به منظور تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار آماری Spss ، سطح بندی شهرستان‌ها براساس مدل تصمیم گیری چند معیاره تایج نشان می‌دهد بین شهرستان‌های استان گلستان شکاف و نابرابری زیادی در برخورداری از شاخص های اشتعال وجود دارد و این شکاف و نابرابری از مرکز استان به سمت پیرامون بیشتر می‌شود. سطح بندی شهرستان ها استان گلستان براساس مدل تاپسیس حاکی از آن است که شهرستان‌های گرگان و بندرگز درسطح کاملاً برخوردار، آزادشهر، بندر ترکمن و کردکوی در سطح برخوردار، آق قلا، کلاله، علی آباد، گنبد کاووس، مینودشت و مراوه‌تپه در سطح نسبتاً برخوردار و گمیشان، رامیان وگالیکش در محرومترین سطح قرار گرفته اند. در نهایت جهت رفع نابرابری‌های موجود در زمینه اشتغال در راستای عدالت اجتماعی پیشنهادهایی ارائه شده است.

برنامه ریزی شهری

بررسی روند تغییرات رشد و گسترش کالبدی شهر رشت و ارزیابی تغییرات کاربری اراضی زمین های اطراف آن با تصاویر ماهواره ای

ایثار نورایی صفت؛ سجاد نظری؛ سعید کریمی

دوره 5، شماره 17 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 21-32

چکیده

گسترش بدون برنامه ریزی مناطق شهری مشکلات زیست محیطی عدیده‌ای از قبیل: آلودگی منابع آب،کاهش فضای سبز، افزایش آلودگی هوا و ... را بوجود آورده است. از این رو پایش تغییرات در مناطق شهری و بررسی تغییرات کاربری اراضی در مطالعات برنامه ریزی شهری و توسعه پایدار مهم می باشد. این مطالعه با هدف بررسی رشد شهر رشت و شناسایی تغییرات کاربری اراضی برای ... بیشتر گسترش بدون برنامه ریزی مناطق شهری مشکلات زیست محیطی عدیده‌ای از قبیل: آلودگی منابع آب،کاهش فضای سبز، افزایش آلودگی هوا و ... را بوجود آورده است. از این رو پایش تغییرات در مناطق شهری و بررسی تغییرات کاربری اراضی در مطالعات برنامه ریزی شهری و توسعه پایدار مهم می باشد. این مطالعه با هدف بررسی رشد شهر رشت و شناسایی تغییرات کاربری اراضی برای تصمیمات آتی، با استفاده از تصاویر ماهواره ای بین سال های 1986 تا 2014 صورت گرفته است. بدین منظور با استفاده از تصاویر لندست (1986-2000-2014) و استفاده از تکنیک طبقه بندی حداکثر احتمال و بارزسازی تغییرات به روش مقایسه پس از طبقه بندی، گسترش شهر و تغییرات کاربری اراضی در دوره بررسی شد. سپس با استفاده از آمارکلاسیک میزان گسترش شهر و تغییرات کاربری اراضی و جهات اصلی گسترش شهر محاسبه گردید. بر اساس نتایج این مطالعه از سال 1986 تا 2014 حدود 3188 هکتار به وسعت مناطق شهری اضافه شده که برای این گسترش 3153 هکتار از باغات و اراضی کشاورزی، و 35 هکتار از شالیزار ها تخریب شده است. در این بین حدود 170 هکتار از باغات و اراضی کشاورزی به شالیزار و 108 هکتار از شالیزارها به باغات و اراضی کشاورزی تغییر کاربری داده است. بررسی گسترش شهر در جهات مختلف نیز گویای این بود که بیشترین رشد در جهت شمال و شمال شرق و جنوب و جنوب غرب صورت گرفته است. رشد شهر به زبانه های مثلثی شکل در اطراف شهر گویای نقش راه های اصلی در گسترش شهر رشت می باشد.

برنامه ریزی شهری

تحلیل فضایی_ کالبدی توسعه شهر کرج با تاکید بر شاخص های رشد هوشمند شهری

علی شماعی؛ سجاد قاسمی کفرودی؛ ثروت الله مرادی

دوره 5، شماره 17 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 33-52

چکیده

توسعه کالبدی- فضایی شتابان شهر کرج طی سال‌های 1335 تا 1390 از جمعیت 14526 نفری در سال 1335 و حدود km2مربع وسعت به جمعیتی حدود 1614626 نفر و وسعتی حدود 187km مربع در سال 1390 رسیده است. این رشد شتابان و متمرکز منابع اکولوژیک از جمله خاک‌های حاصلخیز، معدنی، منابع آب سطحی و زیرزمینی را تخریب کرده است. توسعه‌ی نامتعادل کاربری‌ها و به دنبال آن ناهنجاری‌های ... بیشتر توسعه کالبدی- فضایی شتابان شهر کرج طی سال‌های 1335 تا 1390 از جمعیت 14526 نفری در سال 1335 و حدود km2مربع وسعت به جمعیتی حدود 1614626 نفر و وسعتی حدود 187km مربع در سال 1390 رسیده است. این رشد شتابان و متمرکز منابع اکولوژیک از جمله خاک‌های حاصلخیز، معدنی، منابع آب سطحی و زیرزمینی را تخریب کرده است. توسعه‌ی نامتعادل کاربری‌ها و به دنبال آن ناهنجاری‌های اجتماعی و اقتصادی شهر ناشی از این فرآیند است. یکی از راه‌هایی که برای مقابله با چنین رشد نابسامانی در دنیا مطرح‌شده، بهره‌گیری از الگوی رشد هوشمند شهری در تهیه طرح‌های توسعه شهر است. رشد هوشمند با تمرکز بر تجدید حیات شهری و گسترش گزینه‌های حمل‌ و نقل عمومی به دنبال ایجاد جوامعی است که مردم به زندگی در آن رغبت نشان دهند. هدف این پژوهش تبین رشد هوشمند و تحلیل فضایی آن است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با بهره‌گیری از مدل‌های آنتروپی شانون و هلدرن و رشد هوشمند شهری، طی سال‌های 1335 تا 1390 است. نتایج حاصله نشان می‌دهد که شهر کرج از سال 1335 تا 1390 رشد پراکنده‌ای در چند هسته جداگانه و ناموزون داشته است. ضریب آنتروپی محاسبه‌شده (4262/2) در سال 1390 توسعه ناموزون و غیرهوشمند را در سطح بالایی نشان می‌دهد. همچنین از میان چهار الگوی کالبدی مورد بررسی، الگوی چهارم (ساخت) متعادل منسجم همراه با محور - مراکز ناحیه‌ای و محله‌ای پس از وزن دهی، با امتیاز 116 به‌عنوان الگوی مناسب جهت توسعه آتی شهر کرج انتخاب گردید.

برنامه ریزی شهری

سنجش پایداری حمل و نقل درون شهری مطالعه موردی: (محله‌های ولنجک، تجریش)

زهره فنی؛ سعید ضرغامی؛ حسن محمدیان؛ فاطمه ضرغامی

دوره 5، شماره 17 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 53-68

چکیده

حمل‌ونقل پایدار درون شهری در واقع تحرک روان وسایل نقلیه٬ مردم و کالاهاست که ضمن برآوردن آسان نیازهای دسترسی و جابجایی به پایداری محیط و عدالت درون و بین نسلی نیز توجه دارد. پژوهش حاضر با انتخاب محله تجریش (با دسترسی بیشتر به حمل ونقل عمومی و فعالیت ها و کاربری های متنوع) و محله ولنجک (با تسهیلات اندک شبکه حمل و نقل عمومی و توپوگرافی ... بیشتر حمل‌ونقل پایدار درون شهری در واقع تحرک روان وسایل نقلیه٬ مردم و کالاهاست که ضمن برآوردن آسان نیازهای دسترسی و جابجایی به پایداری محیط و عدالت درون و بین نسلی نیز توجه دارد. پژوهش حاضر با انتخاب محله تجریش (با دسترسی بیشتر به حمل ونقل عمومی و فعالیت ها و کاربری های متنوع) و محله ولنجک (با تسهیلات اندک شبکه حمل و نقل عمومی و توپوگرافی خاص) بر آن است تا با مطالعه ای تطبیقی، به سنجش میزان پایداری حمل و نقل درون شهری در این دو محله بپردازد. این پژوهش که بر اساس روش توصیفی – تحلیلی است در گام نخست، اقدام به تدوین و توسعۀ شاخص‌ها و زیر شاخص‌های حمل و نقل پایدار درون شهری در رخساره‌های اقتصادی، اجتماعی و محیطی نموده است. برای سنجش شاخص‌های پژوهش از نظر کارشناسان و ساکنان محلات استفاده شده است. مدل AHP جهت تحلیل نظرات کارشناسان و برای مطالعه میدانی از پرسشنامه بهره گرفته شده است. در نهایت، جهت تحلیل آن از آزمون‌های آماری آنالیز واریانس یکطرفه و جهت بررسی تطبیقی این شاخص‌ها در محلات از آزمون T-Test دو نمونه‌ای مستقل استفاده شده است. نتایج تحلیل شاخص ها در محلات نشان می دهد که در محله ولنجک شاخص محیطی حمل و نقل از وضعیت مطلوب تری و شاخص اجتماعی شرایط نامناسبی دارد. این در حالی است که میزان پایداری اجتماعی- اقتصادی حمل و نقل در محله تجریش بالاتر بوده ولیکن از لحاظ محیط زیستی در وضعیت نامطلوبی قرار دارد.

برنامه ریزی شهری

سنجش میزان رضایتمندی ساکنان مسکن مهر (مطالعه ی موردی: مسکن مهر شهر رشت)

اصغر شکرگزار؛ مریم سجودی؛ ربابه محمدزاده؛ احد شعبانپور؛ فرهاد نظری

دوره 5، شماره 17 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 79-90

چکیده

مسکن مهر به عنوان یکی از بزرگ ترین پروژه های ملی در راستای فراهم کردن مسکن برای اقشار متوسط و ضعیف جامعه می باشد.از آنجایی که رضایتمندی سکونتی یکی از موضوعات مهم است؛ تجربیات و بررسی های متعدد اثبات کرده اند که بخش مهمی از رضایت زندگی را نیز شامل می شود؛ به همین جهت هدف این مقاله سنجش میزان رضایتمندی ساکنان مسکن مهر شهر رشت می باشد. از ... بیشتر مسکن مهر به عنوان یکی از بزرگ ترین پروژه های ملی در راستای فراهم کردن مسکن برای اقشار متوسط و ضعیف جامعه می باشد.از آنجایی که رضایتمندی سکونتی یکی از موضوعات مهم است؛ تجربیات و بررسی های متعدد اثبات کرده اند که بخش مهمی از رضایت زندگی را نیز شامل می شود؛ به همین جهت هدف این مقاله سنجش میزان رضایتمندی ساکنان مسکن مهر شهر رشت می باشد. از نظر زمانی این پژوهش در بهار سال 1394 انجام شده است.روش پژوهش توصیفی _ تحلیلی و ابزار جمع آوری اطلاعات شامل مطالعات اسنادی و پیمایشی از طریق توزیع پرسشنامه در شاخص های کالبدی- فضایی، عملکردی- ساختاری، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و محیط مسکونی می باشد.جامعه آماری این پژوهش ساکنان مسکن مهر شهر رشت و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 381 نفر بوده است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از نرم افزارSPSS20 انجام شد.جهت تحلیل سوالات و بررسی فرضیات پژوهش که با استفاده از آزمون خی دو و آزمون T انجام شده است؛ مشاهده گردید که در بخش شاخص کالبدی- فضایی، افراد نمونه نسبت به فضاها و بناها، دسترسی و راه، فضای عمومی و فضای سبز رضایت چندانی نداشتند. همچنین در بخش شاخص عملکردی- ساختاری، ساکنان مسکن مهر از دسترسی های موجود در مسکن مهر رضایت ندارند. و بیش تر ساکنان مسکن مهر صرفا به دلایل مالی در آن ساکن شده اند. به طور کلی می توان بیان نمود که رضایت ساکنین مسکن مهر شهر رشت در مجموعه ی شاخص های مورد بررسی متوسط و ضعیف ارزیابی شده است.

برنامه ریزی شهری

پهنه بندی زلزله‌خیزی پیش از بحران با استفاده از تکنیک FAHP مطالعه موردی استان خوزستان

الیاس مودت؛ رضا نظرپور؛ سعید حیدری نیا

دوره 5، شماره 17 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 91-102

چکیده

رشد جمعیت و گسترش سکونت‌گاه‌ها بر روی نواحی پرمخاطره، اثر حوادث طبیعی را در جوامع مختلف به ویژه در حال توسعه، افزایش داده است. با توجه به قرارگیری استان خوزستان در محل برخورد صفحه عربستان و فلات ایران، زلزله‌خیز بودن و عدم مکان گزینی درست سکونت‌گاه‌های آن و رشد و توسعه آن‌ها بر روی گسل‌های فعال، پهنه بندی این استان برای شناسایی ... بیشتر

دوره 11 (1401)

دوره 10 (1400)

دوره 9 (1399)

دوره 8 (1398)

دوره 7 (1397)

دوره 6 (1396)

دوره 5 (1395)

دوره 4 (1394)

دوره 3 (1393)

دوره 2 (1392)

دوره 1 (1391)

موضوعات = برنامه ریزی شهری

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده