جغرافیا و مطالعات محیطی

برنامه ریزی شهری

طراحی نمودارهای مورداستفاده(use case diagram) کاربران در فرایند مقتدرسازی الکترونیکی ساکنان بافت فرسوده اصفهان

خاطره امیری؛ محمد مسعود؛ داریوش مرادی چادگانی؛ فرامرز صافی اصفهانی؛ نگین صادقی

دوره 11، شماره 41 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 23-38

چکیده

بافت‌های فرسوده شهر اصفهان با ترکیب درهم‌تنیده‌ای از مشکلات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی مواجه می‌باشند؛ که بازآفرینی شهری با به‌کار‌گیری ابزار مقتدرسازی اجتماع منسجم و ارتقا مشارکت فعال شهروندان در راستای حل این مشکلات گام برمی‌دارد. این فرایند در بستر فضای مجازی به دنبال تسهیل برقراری ارتباط شهروندان و مسئولان؛ مقتدرسازی ... بیشتر بافت‌های فرسوده شهر اصفهان با ترکیب درهم‌تنیده‌ای از مشکلات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی مواجه می‌باشند؛ که بازآفرینی شهری با به‌کار‌گیری ابزار مقتدرسازی اجتماع منسجم و ارتقا مشارکت فعال شهروندان در راستای حل این مشکلات گام برمی‌دارد. این فرایند در بستر فضای مجازی به دنبال تسهیل برقراری ارتباط شهروندان و مسئولان؛ مقتدرسازی الکترونیکی معرفی می‌شود. یکی از روش‌های پیاده‌سازی فرایند مقتدرسازی الکترونیکی در فضای مجازی استفاده از روش مهندسی نیازمندی‌ها هست که بر پایه شناسایی نیازمندی‌ها و تحلیل آن، کاربران سیستم و فعالیت‌های آن‌ها معرفی می‌شود. این پژوهش باهدف دستیابی به تحلیل نیازمندی‌ها کاربران و فعالیت‌های آنان را در راستای تحقق فرایند مقتدرسازی الکترونیکی بر پایۀ نمودار مورداستفاده (Use Case) تدوین‌شده است. بر این اساس این مقاله یک پژوهش با ویژگی‌های چون استقرایی،کاربردی و توصیفی- تحلیلی استوار است که با به‌کارگیری روش هیئت‌منصفه و روش تحلیل محتوی با استفاده از نرم‌افزارAtlas ti نیازمندی‌های سیستم تعیین می‌شود. تحلیل نیازمندی‌ها نشان می‌دهد کاربران سیستم فرایند مقتدرسازی الکترونیکی شامل ساکنان بافت‌های فرسوده شهر اصفهان، کارشناس تسهیلگر، کارشناس فنی و کارشناس مربی، مسئول، می‌باشند و فعالیت‌های هر یک بر پایه فرایند مقتدرسازی و نیازمندی‌ها در نرم‌افزار Visual Paradigm به‌صورت نمودار مورد استفاده (use case)؛ به‌عنوان زبان مدل‌سازی یکپارچه (UML) نمایش داده می‌شود. نمودارهای مورداستفاده نمایشی از چگونگی ارتباط بین کاربر و فعالیت‌ها در سیستم چرخه‌ای فرایند مقتدرسازی الکترونیکی برای ساکنان بافت‌های فرسوده شهری اصفهان است.

برنامه ریزی شهری

تحلیل و بررسی رفتار سفر شهروندان در شهرهای میانی ایران و مقایسه آن با کشورهای پیشرفته (مطالعه موردی شهر بیرجند)

یداله غلام پور؛ کوروش افضلی؛ مرتضی عراقی؛ محمدحسن غنی فر

دوره 11، شماره 41 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 81-94

چکیده

در این مقاله یک چارچوب مفهومی برای تحقیق در مورد رفتار سفر از طریق تعریف دامنه هدف تحقیق، برنامه‌های اساسی فعالیت‌های انسانی و مفهوم‌سازی مسافر به عنوان یک بازیگر شبکه حمل و نقل در مورد زیرساخت‌ها و شبکه‌های انسانی و پرداختن به محتوای اجتماعی فعالیت‌ها ارائه شده است. همچنین بررسی و تجزیه و تحلیل رفتار مسافران در شهرهای میانی ایران ... بیشتر در این مقاله یک چارچوب مفهومی برای تحقیق در مورد رفتار سفر از طریق تعریف دامنه هدف تحقیق، برنامه‌های اساسی فعالیت‌های انسانی و مفهوم‌سازی مسافر به عنوان یک بازیگر شبکه حمل و نقل در مورد زیرساخت‌ها و شبکه‌های انسانی و پرداختن به محتوای اجتماعی فعالیت‌ها ارائه شده است. همچنین بررسی و تجزیه و تحلیل رفتار مسافران در شهرهای میانی ایران (شهر بیرجند)، از جمله فرکانس سفر افراد مختلف در روز، هدف سفر و انتخاب حالت ارائه شده است. سپس تفاوت بین شهر بیرجند در کشور ایران و کشورهای پیشرفته (آمریکا، انگلستان و هلند) در رفتار مسافران مقایسه، و داده‌های بدست آمده تجزیه و تحلیل می‌گردد. این تحقیق که از نوع بنیادی است و روش آن ترکیبی (کمی – کیفی) به صورت پیمایشی و توصیفی و تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش از بین استفاده کنندگان از شبکه حمل و نقل عمومی شهر بیرجند و حجم نمونه آماری بر اساس فرمول کوکران انتخاب شده است که در طی آن 389 نفر شامل 202 نفر مرد و 187 نفر خانم انتخاب می‌گردد. نتایج حاکی از آن است که افراد در سنین بالای 60 سال بیشتر از سنین زیر 60 سال رفتن به خرید و سرگرمی و تربیت بدنی را انتخاب می‌کنند. و زنان بیشتر از مردان به خرید می‌پردازند، و برعکس بیشتر مردان سرگرمی و تربیت بدنی را نسبت به زنان انتخاب می‌کنند. با افزایش سن، افراد مسن بیشتر پیاده‌روی را به عنوان حالت اصلی سفر انتخاب می‌کنند و افراد کمتری دوچرخه یا اتومبیل موتوری را برای سفر انتخاب می‌کنند.

برنامه ریزی شهری

تحلیل اثرات مخاطرات محیطی بیولوژیکال بر فضاهای شهری با تأکید بر پاندمی کرونا (مطالعه موردی: شهر تبریز)

حمیده غلامی؛ علی پناهی؛ حسن احمدزاده

دوره 11، شماره 41 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 143-154

چکیده

طی دوره‌های تاریخی مخاطرات بیولوژیکال و بیماری‌های همه‌گیر متعددی همچون مالاریا، آنفولانزا و غیره در عرصه‌ی جهانی موجبات آسیب‌های جبران‌ناپذیری در سکونتگاه‌های انسانی گردیده‌اند. در این بین، یکی از مخاطرات بیولوژیکالی که از سال 2019 در تمامی نقاط جهان گسترش یافته است، ویروس کرونا (کووید-19) می‌باشد. با توجه به اثرات منفی این بیماری ... بیشتر طی دوره‌های تاریخی مخاطرات بیولوژیکال و بیماری‌های همه‌گیر متعددی همچون مالاریا، آنفولانزا و غیره در عرصه‌ی جهانی موجبات آسیب‌های جبران‌ناپذیری در سکونتگاه‌های انسانی گردیده‌اند. در این بین، یکی از مخاطرات بیولوژیکالی که از سال 2019 در تمامی نقاط جهان گسترش یافته است، ویروس کرونا (کووید-19) می‌باشد. با توجه به اثرات منفی این بیماری (سلامتی افراد، اجتماعی و اقتصادی) در مناطق مختلف و شرایط زیست شهرها، هدف از تحقیق حاضر بررسی اثرات این مخاطره در فضاهای شهری تبریز و ارائه‌ی راهکارهایی برای بهبود وضعیت و مواجهه با سایر بیماری‌های همه‌گیر می‌باشد. بنابراین، تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحلیلی-اکتشافی می‌باشد که به‌منظور تحلیل داده‌ها از مدل کیفی تحلیل عاملی کیو Q استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق شامل مدیران و کارشناسان شهری و نخبگان دانشگاهی است که حجم نمونه با استفاده از روش دلفی 15 نفر تعیین شده است. بر مبنای مدل تحلیل عاملی کیو و واریانس استخراج‌شده می‌توان عنوان کرد که سه عامل یا اثر اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی-فردی در راستای اثرات ویروس کرونا در شهر تبریز بیان گردیده‌اند که در مجموع 822/76 درصد از واریانس کل را تبیین می‌کنند. همچنین مهمترین اثرات ناشی از شیوع ویروس کرونا مربوط به مؤلفه‌های اقتصادی همچون تضعیف ساختار اقتصادی شهر، از بین رفتن امنیت شغلی، پایین آمدن میزان درآمد و پس‌انداز و افزایش بیکاری و تعدیل نیرو در برخی بخش‌های اقتصادی می‌باشد. پس از اثرات اقتصادی نیز به ترتیب اثرات زیست‌محیطی و اجتماعی-فردی بیشترین آسیب‌های واردشده به شهر تبریز ناشی از شیوع ویروس کرونا را به خود اختصاص داده‌اند.

برنامه ریزی شهری

ارزیابی عوامل موثر بر زیست پذیری شهری در سکونتگاه‌های غیررسمی، مطالعه منطقه 14 شهراصفهان

مهرداد محلوجی؛ احمد خادم الحسینی؛ حمید صابری؛ صفر قائدرحمتی

دوره 10، شماره 40 ، بهمن 1400، ، صفحه 7-20

چکیده

رویکرد زیست پذیری به معنای توان و قابلیت یک مکان برای تامین نیازهای زیستی ساکنان اعم از مادی و غیرمادی در جهت ارتقای کیفیت زندگی و ایجاد بستر شکوفایی توانمندیهای عموم شهروندان می‌باشد و از آنجا که سکونتگاههای غیررسمی از خدمات و امکانات شهری کم بهره بوده و نیازمند توجه به کیفیت شهری می‌باشند، هدف اصلی این پژوهش ارزیابی عوامل مؤثر ... بیشتر رویکرد زیست پذیری به معنای توان و قابلیت یک مکان برای تامین نیازهای زیستی ساکنان اعم از مادی و غیرمادی در جهت ارتقای کیفیت زندگی و ایجاد بستر شکوفایی توانمندیهای عموم شهروندان می‌باشد و از آنجا که سکونتگاههای غیررسمی از خدمات و امکانات شهری کم بهره بوده و نیازمند توجه به کیفیت شهری می‌باشند، هدف اصلی این پژوهش ارزیابی عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری شهری در سکونتگاههای غیررسمی منطقه 14 شهر اصفهان می‌باشد. روش تحقیق کاربردی و در چارچوب روش‌های توصیفی – تحلیلی قرار می‌گیرد. جهت گردآوری داده‌ها از روش پیمایشی، اسنادی و میدانی استفاده گردیده است. همچنین برای تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از تکنیک‌های آماری PLS و روش تصمیم گیری چند معیاره بهره گرفته شده است. از نتایج بدست آمده در ارزیابی صورت گرفته اینکه شاخص اقتصادی در زیست پذیری شهری با میانگین کل 2.13، از متوسط استاندارد پایین‌تر و از نارضایتی بیشتری در بین ساکنین می‌باشد. در بین نماگرهای بررسی شده در شاخص اقتصادی، وضعیت سرمایه گذاری در محلات با میانگین 1.8 از کمترین رضایت در بین ساکنین محلات برخوردار می‌باشد. در عین حال شاخص کالبدی با میانگین کل 2.58 از رضایت بیشتری برخوردار بوده لیکن از متوسط استاندارد کمتر است و در این شاخص نیز نماگر وضعیت برخورداری از خدمات مذهبی با میانگین 3.24 از بیشترین رضایت برخوردار می‌ب‌اشد.

برنامه ریزی شهری

واکاوی میزان رضایت‌مندی ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی با استفاده از مدل‌کداس (نمونه‌موردی: شهر بندرامام‌خمینی)

حسن سهم پور؛ عباس معروف نژاد

دوره 10، شماره 40 ، بهمن 1400، ، صفحه 21-40

چکیده

تحقیق حاضر با هدف ارزیابی شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی،کالبدی و زیستی با تاکید بر رضایت‌مندی ساکنان چهار سکونتگاه‌ها غیررسمی شهر بندر امام‌خمینی می‌باشد. روش پژوهش، از نظر هدف کاربردی و بر اساس شیوه گردآوری، پیمایشی است. داده‌های تحقیق بر اساس پرسشنامه گردآوری و برای ارزیابی پایایی ابزار پژوهش، از روش کرونباخ و در جهت تعیین روایی، ... بیشتر

برنامه ریزی شهری

شناسایی عوامل موثر بر رعایت الگوی مصرف بهینه آب در ایران(نمونه موردی شهر فنوج)

رستم صابری فر؛ نوید اربابی

دوره 10، شماره 40 ، بهمن 1400، ، صفحه 41-56

چکیده

دسترسی به آب سالم و کافی، یکی از بزرگترین چالش‌های ایران و بسیاری از کشورهای جهان به خصوص خاورمیانه است. در میان راهکارهای متعدد، مدیریت الگوی مصرف یکی از پرطرفدارترین موارد تلقی می شود. به همین منظور، این بررسی در شهر فنوج استان سیستان و بلوچستان به عنوانی یکی از بحرانی‌ترین شهرهای ایران به انجام رسید. مطالعه از نوع توصیفی و تحلیلی ... بیشتر دسترسی به آب سالم و کافی، یکی از بزرگترین چالش‌های ایران و بسیاری از کشورهای جهان به خصوص خاورمیانه است. در میان راهکارهای متعدد، مدیریت الگوی مصرف یکی از پرطرفدارترین موارد تلقی می شود. به همین منظور، این بررسی در شهر فنوج استان سیستان و بلوچستان به عنوانی یکی از بحرانی‌ترین شهرهای ایران به انجام رسید. مطالعه از نوع توصیفی و تحلیلی بود که به شیوه پیمایشی و از نوع همبستگی انجام گردید. نمونه مورد نیاز با استفاده از فرمول کوکران 300 مورد انتخاب شد. با توجه به این حجم نمونه، سطح اطمینان 95 درصد و میزان خطای معیار 5 درصد تعیین گردید. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود. داده‌های گردآوری شده با استفاده از آزمون‌های t، تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون همبستگی در نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان داد که در بین روش‌های کنترل مصرف آب، بالاترین اثر مربوط به تغییر نگرش مردم، به خصوص نگرش جوانان است. به طوری که جوانان با جریان سازی در شبکه‌های اجتماعی، نه تنها بزرگترین تغییرات را رقم می‌زنند، بلکه بالاترین اثر را بر تغییر نگرش خانواده‌ها دارند. مطابق نتایج این بررسی، فعالیت دانش آموزان در طی یک دوره شش ماهه میزان مصرف سرانه را از 151 لیتر در شبانه روز به حدود 140 لیتر تقلیل داد. بنابراین، توصیه می‌شود در سیاستگذاری‌های آتی به این گروه توجه بیشتری گردد.

برنامه ریزی شهری

شناسایی پهنه‌های مستعد احداث سازه‌های بلندمرتبه با استفاده از مدل AHP و GIS (نمونه موردی: شهر گرگان)

سیدکامبیز لطیف عقیلی؛ جعفر میرکتولی؛ غلامرضا جانبازقبادی

دوره 10، شماره 40 ، بهمن 1400، ، صفحه 85-100

چکیده

با رواج اندیشه مدرنیسم در معماری و شهرسازی به همراه رشد فزاینده‌ی جمعیت شهری، بلندمرتبه‌سازی در شهرهای بزرگ جهان گسترش یافت و مکان‌یابی این ساختمان‌ها در فضاهای شهری از اهمیت زیادی برخوردار گردید. بلندمرتبه‌سازی راهکار مناسبی برای کنترل رشد کالبدی شهرهاست و شناسایی پهنه‌های مناسب برای احداث بلندمرتبه‌ها ضروری است. هدف از این ... بیشتر با رواج اندیشه مدرنیسم در معماری و شهرسازی به همراه رشد فزاینده‌ی جمعیت شهری، بلندمرتبه‌سازی در شهرهای بزرگ جهان گسترش یافت و مکان‌یابی این ساختمان‌ها در فضاهای شهری از اهمیت زیادی برخوردار گردید. بلندمرتبه‌سازی راهکار مناسبی برای کنترل رشد کالبدی شهرهاست و شناسایی پهنه‌های مناسب برای احداث بلندمرتبه‌ها ضروری است. هدف از این پژوهش، شناخت پهنه‌های مناسب برای احداث ساختمان‌های بلندمرتبه در شهر گرگان است. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و به لحاظ ماهیت و روش از نوع توصیفی - تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات به دو شیوه اسنادی و پیمایشی با جامعه آماری ۱۰ نفر به‌عنوان نمونه از متخصصین و مدیران شهرداری انجام گرفته که پس از بررسی عوامل تأثیرگذار، معیارهایی در چهار بعد شامل کالبدی، اجتماعی و فرهنگی، زیست‌محیطی و اقتصادی تعیین گردید و وزن‌دهی بر اساس مدل AHP انجام و روی ‌هم گذاری لایه‌ها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای GIS صورت پذیرفت. محدود پژوهش شهر گرگان با مساحت ۳۵۶۷ هکتار مرکز استان گلستان است. این مطالعه در محدوده شهر گرگان در مناطقی که مناسب برای ساخت سازه‌های بلندمرتبه است صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد پهنه‌هایی در شرق، غرب، جنوب غربی و مرکز گرگان، از ظرفیت مناسبی برخوردارند.

برنامه ریزی شهری

ارزیابی سطح کیفیت زندگی شهری (مورد مطالعه: شهرک منظریه خمینی شهر)

سمیرا شاهین

دوره 10، شماره 40 ، بهمن 1400، ، صفحه 101-122

چکیده

در قرون اخیر رشد شتابان شهرنشینی در کشورهای درحال‌توسعه همراه با رویکردی عینی به توسعه، بر نابسامانی‌های عینی و ذهنی شهرهای جهان سوم افزوده است. بااین‌وجود، پیدایش رویکرد کیفی به مفاهیم توسعه، زمینه را برای طرح موضوع کیفیت زندگی فراهم ساخت. موضوعی که امروزه به معنای قابل زندگی بودن یک مکان می‌باشد و ارتقای سطح آن نه صرفاً به‌عنوان ... بیشتر در قرون اخیر رشد شتابان شهرنشینی در کشورهای درحال‌توسعه همراه با رویکردی عینی به توسعه، بر نابسامانی‌های عینی و ذهنی شهرهای جهان سوم افزوده است. بااین‌وجود، پیدایش رویکرد کیفی به مفاهیم توسعه، زمینه را برای طرح موضوع کیفیت زندگی فراهم ساخت. موضوعی که امروزه به معنای قابل زندگی بودن یک مکان می‌باشد و ارتقای سطح آن نه صرفاً به‌عنوان ابزاری جهت برخورد با پیامدهای نامطلوب حاصل از سیاست‌های مرسوم رشد و توسعه، بلکه به‌عنوان هدف اصلی توسعه مورد تأکید قرارگرفته است. (فرجی و دیگران، 1391: 49). در ایران نیز به دنبال رشد سریع شهرنشینی و سرعت ‌بالای تغییرات بافت‌های شهری، کیفیت محیط‌های شهری کاهش‌یافته و طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در مورد خلق محیط‌های شهری باکیفیت مخصوصا در بافت‌های جدید با توفیق چندانی روبرو نبوده است، به همین دلیل امروزه ارتقای کیفیت زندگی شهری در شهرها و شهرک‌های جدید از مهم‌ترین مسائل مورد توجه برنامه ریزان شهری می‌باشد. از این رو هدف این پژوهش بررسی وضعیت کیفیت زندگی شهری در شهرک منظریه به عنوان شهرکی جدیدالاحداث واقع در شهرستان خمینی شهر و تعیین موثرترین عوامل در شکل‌گیری رضایتمندی یا نارضایتی ساکنین از وضعیت موجود کیفیت زندگی شهری بافت مذکور می‌باشد. روش تحلیل این پژوهش از نوع توصیفى - تحلیلى است. برای گردآوری اطلاعات از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی (پرسشنامه) و برای سنجش وضعیت کیفیت زندگی شهری در محدوده مورد مطالعه از روش تحلیل عاملی و همچنین آزمون میانگین آماری t-Test استفاده گردیده است بدین صورت که ابتدا با روش T-test وضعیت رضایت از هر متغیر از دید پاسخ‌دهندگان تعیین گردید و سپس با استفاده از روش تحلیل عاملی و نرمال سازی امتیازات آنها، متغیرها در 8 عامل دسته‌بندی و امتیاز هر عامل مشخص گردیده است. نتایج تحلیل حاکی از آن است که بیشترین امتیاز به عامل دسترسی به پایگاه‌های ضروری شهری شامل متغیرهای دسترسی به مراکز تجاری، جایگاه‌های سوخت و پایگاه‌های نیروی انتظامی و کمترین امتیاز به عامل توان مالی ساکنین شامل قیمت زمین، مسکن و اجاره بها اختصاص یافته است. در نهایت نیز وضعیت کلی کیفیت زندگی شهری شهرک مذکور در شرایط فعلی مورد بررسی قرار گرفت که نتایج بررسی، بیانگر پایین بودن سطح کیفیت زندگی شهری محدوده‌ی مورد مطالعه از دیدگاه ساکنین آن می‌باشد.

برنامه ریزی شهری

سنجش زیست‌پذیری محلات شهری در راستای توسعه پایدار از دیدگاه شهروندان، موردمطالعه: محله شهر کهنه و شهرک سیدمرتضی-کاشمر

رباب حسین زاده؛ اسماعیل صفرعلی زاده؛ حسین خبازی

دوره 10، شماره 40 ، بهمن 1400، ، صفحه 123-140

چکیده

زیست‌پذیری محلات شهری و سنجش رضایت ساکنین آن در ابعاد اجتماعی، فیزیکی و اقتصادی، از مباحث مهم در ادامه حیات و توسعه بافت‌های شهری است. به‌طوری‌که افزایش زیست‌پذیری تأثیر بسزایی در پایداری محلات ایفا می‌کند. بنابراین هدف این پژوهش بررسی تطبیقی و مقایسه شاخص‌های زیست‌پذیری در محلات قدیمی و جدید شهر کاشمر بوده و جامعه آماری موردبررسی ... بیشتر زیست‌پذیری محلات شهری و سنجش رضایت ساکنین آن در ابعاد اجتماعی، فیزیکی و اقتصادی، از مباحث مهم در ادامه حیات و توسعه بافت‌های شهری است. به‌طوری‌که افزایش زیست‌پذیری تأثیر بسزایی در پایداری محلات ایفا می‌کند. بنابراین هدف این پژوهش بررسی تطبیقی و مقایسه شاخص‌های زیست‌پذیری در محلات قدیمی و جدید شهر کاشمر بوده و جامعه آماری موردبررسی شامل ساکنین محلات سید مرتضی و شهر کهنه هست. این پژوهش از نوع کاربردی و برمبنای راهبرد پژوهش، از نوع پیمایشی است و از ابزار پرسش‌‌نامه برای جمع‌‌آوری داده‌‌ها استفاده شده است. حجم نمونه درمجموع 200 نفر بوده و از هر محله 100 نفر با روش صورت نمونه‌گیری تصادفی پرسشگری شده‌اند. روایی پرسشنامه با استفاده از روایی محتوا و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ (996/0) به دست آمد. برای تحلیل داده‌ها از رگرسیون چند متغیره، آماره تی تک نمونه‌ای استفاده شد. نوآوری تحقیق مقایسه تطبیقی محلات قدیم و جدید شهر در ابعاد مختلف زیست‌پذیری شهری و با تاکید بر شاخص‌های توسعه پایدار شهری است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بین پایگاه اجتماعی- اقتصادی شهروندان و زیست‌پذیری ارتباط مستقیمی وجود دارد. میزان رضایت از شاخص‌های کلی زیست‌پذیری در شهر کهنه پایین است و رضایت نسبی از شاخص اقتصادی در شهر کهنه با میانگین 43/2 وجود دارد که شاخص کلی زیست‌پذیری در شهرک سیدمرتضی (35/0) بالاتر از میانگین کمتر از میانگین متوسط است. در شهرک سیدمرتضی شاخص اقتصادی با میانگین 47/3 بیشترین رضایت و شاخص فیزیکی کمترین رضایت‌مندی را دارند.

برنامه ریزی شهری

مدل ارزیابی تحقق پذیری برنامه ریزی راهبردی در شهرسازی ایران

گشتاسب کیانی؛ کوروش افضلی؛ کرامت ا... زیاری

دوره 10، شماره 39 ، آبان 1400، ، صفحه 43-57

چکیده

ارزیابی تحقق‌پذیری طرح‌های شهری، قبل از اجرای آنها مهم است. تحقق‌پذیری طرح‌های شهری، یکی از چالش‌های بزرگ برنامه‌ریزی شهری در ایران است. پژوهش‌های شهری نشان می‌دهد که"توسعه شهری" در جهان امروز فرآیندهای پیچیده‌ای را طی می‌کند و گذرگاه اصلی آن از پیچ و خم‌های "اقتصاد سیاسی "و از میان رویکردهای مختلف ایدیولوژیک می‌گذرد. این نظریه ... بیشتر ارزیابی تحقق‌پذیری طرح‌های شهری، قبل از اجرای آنها مهم است. تحقق‌پذیری طرح‌های شهری، یکی از چالش‌های بزرگ برنامه‌ریزی شهری در ایران است. پژوهش‌های شهری نشان می‌دهد که"توسعه شهری" در جهان امروز فرآیندهای پیچیده‌ای را طی می‌کند و گذرگاه اصلی آن از پیچ و خم‌های "اقتصاد سیاسی "و از میان رویکردهای مختلف ایدیولوژیک می‌گذرد. این نظریه در برخورد با برنامه‌ریزی ناگزیر درگیر مباحث مربوط به قدرت دولت سالاری، منابع مالی و حمایت از مردم یا شهروندان می‌شود. زیرا برنامه‌ریزی شهری از آغاز ابزاری در دست دولت بوده تا با خصلتی آمرانه به ساماندهی شهرها بپردازد و امروز در رقابت با بخش خصوصی، روز به روز از اقتدار آن کاسته شده است. در این میان مردم، یعنی ساکنان شهرها با جامعه شهری اغلب ناظر سلطه سرمایه بر عرصه شهرها می‌باشند و اعتراض آنها به جایی نمی‌رسد. این تحقیق از روش توصیفی، بررسی اولیه و مصاحبه‌های ساختاریافته با کارشناسان در پروژه‌های توسعه شهری برای شناسایی معیارها و شاخص‌های تحقق‌پذیری برای ارزیابی تحقق‌پذیری برنامه‌ریزی راهبردی استفاده کرده است. داده‌های این تحقیق با استفاده از نرم افزار SPSS و Amos تجزیه و تحلیل شدهاند.. یافته‌های به دست آمده نشان می‌دهد که عامل کالبدی بیشترین بار عاملی را با 98/0 به خود اختصاص داده است و بیشتر از سایر عوامل بر تحقق پذیری طرح راهبردی موثر بوده است. بعد از عامل بودجه بندی قرار دارد که با بار عاملی 94/0 در رتبه دوم قرار گرفته است. عامل های سیاسی و محیطی نیز با بارهای عاملی 93/0 و 88/0 در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. بنابراین می‌توان گفت عامل کالبدی بیشترین تأثیر را در تحقق پذیری طرح‌های راهبردی داشته است. همچنین عامل اقتصادی با بار عاملی 34/0 کمترین اثرگذاری را داشته است. مدل ارزیابی تحقق‌پذیری چند بعدی که در این مطالعه ارائه شده است می‌تواند برای افزایش امکان اجرای برنامه‌ریزی‌های راهبردی شهری موجود در آینده مورد استفاده قرار گیرد و از این رو مزایایی برای نسل آینده در ایران داشته باشد.

برنامه ریزی شهری

تدوین الگوی مشارکت پذیری الکترونیکی شهروندان در بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهر اصفهان

خاطره امیری؛ محمد مسعود؛ داریوش مرادی چادگانی؛ فرامرز صافی اصفهانی؛ نگین صادقی

دوره 10، شماره 39 ، آبان 1400، ، صفحه 77-89

چکیده

ناکارآمدی بافت‌های فرسوده بر کیفیت فرم، عملکرد و امنیت شهرها تأثیر اساسی دارد. ازاین‌رو بازآفرینی شهری یکی از راهکارهای مداخله در راستای حل مشکلات این‌گونه بافت‌ها است که از مشارکت فعال ساکنان بهره می‌برد. این مقاله باهدف دستیابی به الگوی مشارکت‌پذیری الکترونیکی ساکنان بافت‌های فرسوده شهر اصفهان به‌منظور بازآفرینی این بافت‌ها ... بیشتر

برنامه ریزی شهری

اثر فضای شهری بر سلامت روانی- اجتماعی کودکان و نوجوانان شهر اصفهان

الهه عنایتی؛ امیر قمرانی؛ احمد عابدی

دوره 10، شماره 38 ، مرداد 1400، ، صفحه 37-47

چکیده

شرایط نامناسب فضاهای عمومی شهری در ابعاد جسمی و روانی کودکان و نوجوانان تاثیر گذار می باشد. عدم امنیت شهری و سکونتی، انزوا، افسردگی و گسست اجتماعی در محلات شهری از عوامل مزمن شهری و محیطی هستند. طراحی فضاهای عمومی باز و محلات شهری متناسب با آسایش و سلامت روانی و فیزیکی شهروندان یکی از اهداف طراحی شهری پایدار به شمار می رود که در سال ... بیشتر

برنامه ریزی شهری

بررسی چالش ناپایداری اجتماعی در اسکان غیررسمی مبتنی بر شاخص های توسعه پایدار شهری

محمدصادق طاهرطلوع دل؛ مرضیه زارع؛ سیده اشرف سادات

دوره 10، شماره 38 ، مرداد 1400، ، صفحه 83-101

چکیده

هدف این پژوهش، شناسایی علل و پیامدهای اجتماعی اسکان غیررسمی ناحیة9 منطقة2 شهرداری تهران محله فرحزاد براساس شاخصه‌های توسعه پایدار شهری است. روش تحقیق این پژوهش از نوع تحلیلی- پیمایشی با استفاده از مشاهده و استفاده از ابزار پرسشنامه است، حجم نمونه 130 نفر از خانوارها به شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب گردید. روایی ابزار با توجه ... بیشتر هدف این پژوهش، شناسایی علل و پیامدهای اجتماعی اسکان غیررسمی ناحیة9 منطقة2 شهرداری تهران محله فرحزاد براساس شاخصه‌های توسعه پایدار شهری است. روش تحقیق این پژوهش از نوع تحلیلی- پیمایشی با استفاده از مشاهده و استفاده از ابزار پرسشنامه است، حجم نمونه 130 نفر از خانوارها به شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب گردید. روایی ابزار با توجه به نظر صاحب نظران و متخصصین مدیریت و علوم رفتاری مورد تائید و بررسی قرار گرفته است. میزان پایایی این ابزار با استفاده از روش آلفای کرونباخ بالای 0.7 به دست آمده است. تحلیل و استخراج داده‌ها از طریق نرم‌افزار Spss و همچنین براساس نظرات متخصصین به کمک عواملی همچون، عوامل کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی می‌تواند باعث بهبود اسکان غیررسمی می‌گردد. که میزان هر یک از این مؤلفه‌ها به ترتیب؛ مؤلفه‌ی اجتماعی- فرهنگی 34.10 %، مؤلفه اقتصادی به میزان 29.55 %، مؤلفه کالبدی 27.25 % و مؤلفه‌ی زیست-محیطی 9.10 % اهمیت توجه دارند. براساس یافته‌های این پژوهش؛ بخش عمده اسکان غیررسمی محله‌ فرحزاد، ناشی از مهاجرت برای دستیابی به زندگی بهتر است. حاشیه‌نشینان این محله از عدم رضایت و عدم تعلق ‌‌اجتماعی شهروندی مواجه هستند. در نتیجه بهبود وضعیت اسکان و زیرساخت اجتماعی و فرهنگی از مهم‌ترین اولویت بهبود وضعیت در محله فرحزاد می-باشد. ویژگی اصلی رویکرد توسعة پایداری ‌شهری را می‌توان براساس نظریة تغییر اجتماعی تبیین نمود. این دیدگاه برای ریشه‌یابی آسیب‌های شهری به‌جای نگاه از بیرون به جامعه برای یافتن علل بروز آسیب‌ها و ناپایداری‌های ‌اجتماعی، بیشتر به درون و ساخت اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی جامعة‌شهری نگاه می‌کنند.

برنامه ریزی شهری

ارزیابی و تحلیل مؤلفه های زیست پذیری مناطق هشت گانه شهر اهواز

محمد داودی؛ احمد خادم الحسینی؛ حمید صابری؛ امیر گندمکار؛ حجت مهکویی

دوره 10، شماره 37 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 7-20

چکیده

افت کیفیت زندگی شهری براثر شکل‌گیری و بروز مشکلات پیچیده در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی، کالبدی و نهادی، استفاده از الگوی مدیریت خوب شهری را با هدف ارتقای زیست‌پذیری ضروری ساخته است. هدف این پژوهش، ارزیابی و تحلیل مؤلفه‌های زیست پذیری مناطق هشت‌گانه شهر اهواز می‌باشد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی- ... بیشتر

برنامه ریزی شهری

بررسی وقوع پدیده جزایر حرارتی شهری با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای ASTER (منطقه مورد مطالعه: شهر شیراز)

مجتبی محمدی؛ محمدابراهیم عفیفی

دوره 10، شماره 37 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 21-44

چکیده

جهان امروزه جریان بی‌سابقه‌ای از شهری‌ شدن را تجربه می‌نماید. رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی یکی از عوامل موثر بر افزایش دمای هوا در نواحی شهری است که موجب ایجاد جزیره حرارتی بر روی این مناطق در مقایسه با محیط اطراف می‌شود و اثرات ناشی از آن می‌تواند نقشی اساسی و مهم در کیفیت هوا و به تبع آن سلامت عمومی ایفا نماید. در این مطالعه اطلاعات ... بیشتر جهان امروزه جریان بی‌سابقه‌ای از شهری‌ شدن را تجربه می‌نماید. رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی یکی از عوامل موثر بر افزایش دمای هوا در نواحی شهری است که موجب ایجاد جزیره حرارتی بر روی این مناطق در مقایسه با محیط اطراف می‌شود و اثرات ناشی از آن می‌تواند نقشی اساسی و مهم در کیفیت هوا و به تبع آن سلامت عمومی ایفا نماید. در این مطالعه اطلاعات سنجنده ASTER ماهواره به صورت موردی در کلان شهر شیراز مورد بررسی قرار گرفته و از خوارزمیک 5 باند برای بازیابی توزیع دمای سطح زمین و تعیین اثرات محلی جزیره حرارتی استفاده شد. به‌علاوه، همبستگی بین دمای سطح زمین و شاخص پوشش گیاهی، ساختمانی، زمین لخت و آبی تفاضل نرمال شده برای تعیین اثرات زمین سبز، لخت، آبی و مسکونی بر روی جزیره حرارتی به دست آمد. نتایج نشان داد که اثر جزیره حرارت شهری در شیراز اساسا در مناطق صنعتی غرب و مسکونی و جنوب شرق واقع شده است. همچنین همبستگی منفی بین دمای سطح زمین و شاخص پوشش گیاهی و آبی تفاضل نرمال‌ شده نشان داد که زمین سبز و مناطق پوشیده از آب می‌تواند اثر جزیره حرارتی را تضعیف کرده، درحالی که همبستگی مثبت بین دمای سطح زمین و شاخص ساختمانی و زمین لخت تفاضل نرمال شده می‌تواند اثر جزیره حرارتی را در منطقه مورد مطالعه افزایش دهد. امروزه ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮی،اﻓﺰاﯾﺶ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ دﮔﺮﮔﻮﻧﯽﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه در ﺳﻄﻮح ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﯽ‌ﺑﺎﺷﺪ، ﮐﻪ در اﺛﺮ آن ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺣﺬف و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ

برنامه ریزی شهری

سنجش کیفیت زندگی بر اساس شاخص شکوفایی شهری در شهر اردبیل

داریوش جهانی؛ حسین نظم فر؛ محمد تقی معصومی؛ رسول صمدزاده

دوره 10، شماره 37 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 45-60

چکیده

رشد شتابان شهری و توسعه نامتوازن و به تبع آن افزایش جمعیت شهرنشین ، شهرها را با چالش های جدی روبرو ساخته است. در همین راستا مدل شکوفایی شهری یک رویکرد جدید به رونق شهری و پایداری پیشنهاد می کند و به دنبال راه حلی اساسی برای بهبود کیفیت زندگی است. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی – توصیفی و با هدف سنجش و مقایسه کیفیت زندگی و عوامل موثر ... بیشتر رشد شتابان شهری و توسعه نامتوازن و به تبع آن افزایش جمعیت شهرنشین ، شهرها را با چالش های جدی روبرو ساخته است. در همین راستا مدل شکوفایی شهری یک رویکرد جدید به رونق شهری و پایداری پیشنهاد می کند و به دنبال راه حلی اساسی برای بهبود کیفیت زندگی است. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی – توصیفی و با هدف سنجش و مقایسه کیفیت زندگی و عوامل موثر بر آن در مناطق مختلف شهر اردبیل به بررسی تاثیرات این شاخص در بهبود شاخص شکوفایی شهری پرداخته شده است. برای رسیدن به هدف پژوهش از 18 زیر معیار استفاده شده است. اطلاعات و داده های مورد نیاز در این پژوهش، با استفاده از منابع کتابخانه ای و آمارنامه سال 1395 گردآوری شده است. جهت تحلیل، داده‌ها استانداردسازی شده و برای وزن دهی هر یک از شاخص ها از فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) استفاده شده است. سپس با استفاده از مدل پرومته، شکوفایی شهری برای هر کدام از مناطق چهارگانه شهر اردبیل امتیاز‌بندی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد مناطق 1 و 2 شهر اردبیل به لحاظ برخورداری از شاخص شکوفایی شهری بر اساس مولفه کیفیت زندگی در وضعیت نسبتا ضعیف و مناطق 3 و 4 در وضعیت ضعیف قرار دارند. هم‌چنین، رتبه بندی مناطق نشان می دهد که منطقه یک و منطقه چهار به ترتیب با داشتن مقدار امتیاز برتری 50.69 و 49.16 دارای بیشترین و کمترین میزان برخورداری از شاخص شکوفایی شهری بر اساس مولفه کیفیت زندگی هستند.

برنامه ریزی شهری

ارزیابی خدمات شهری در مناطق ده‌گانه کلان‌شهر تبریز

شکوفه مشفقی فر؛ بختیار عزت پناه؛ میرنجف موسوی

دوره 10، شماره 37 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 79-98

چکیده

نابسامانی نظام توزیع مراکز خدماتی در فضاهای شهری زمینه ساز نابرابری اجتماعی شهروندان در برخورداری از این خدمات شده است. لذا توجه به خدمات و نحوه توزیع آن در سطح شهرها یک اصل اساسی در راستای توسعه پایدار شهرها و زمینه ساز عدالت فضایی می باشد. هداف از این پژوهش، تحلیل فضایی خدمات شهری در مناطق ده گانه کلانشهر تبریز است. بدین منظور جهت ... بیشتر

برنامه ریزی شهری

ارزیابی تناسب زمین جهت بهینه‌یابی محل دفن پسماند شهری با تاکید بر فاکتورهای طبیعی (نمونه موردی : شهر جغتای)

ابراهیم تقوی مقدم؛ زهرا پوریان؛ محمد علی زنگنه اسدی؛ ابراهیم امیری

دوره 10، شماره 37 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 99-114

چکیده

در ایران روزانه بالغ بر48 هزار تن پسماند تولید می‌شود (سه برابر استاندارد جهانی)؛ که هر روز هزینهّ هنگفتی را بر مخارج شهرداری‌ها تحمیل میکند. ارتقاء بخش جغتای به شهرستان در سال 1386، افزایش جمعیت شهری و به تبع آن تولید پسماند را در پی داشت؛ از سوی دیگر منطقه مورد مطالعه بر روی رسوبات آبرفتی بسیار حاصلخیز دشت جوین-جغتای قرار دارد، لذا ... بیشتر در ایران روزانه بالغ بر48 هزار تن پسماند تولید می‌شود (سه برابر استاندارد جهانی)؛ که هر روز هزینهّ هنگفتی را بر مخارج شهرداری‌ها تحمیل میکند. ارتقاء بخش جغتای به شهرستان در سال 1386، افزایش جمعیت شهری و به تبع آن تولید پسماند را در پی داشت؛ از سوی دیگر منطقه مورد مطالعه بر روی رسوبات آبرفتی بسیار حاصلخیز دشت جوین-جغتای قرار دارد، لذا نیازمند بهینه یابی سایت دفن پسماند در مناسبترین محدوده هستیم تا کمترین ضررو زیان را به محیط زیست گیاهی، جانوری و انسانی وارد نموده و از نظر فاکتورهای اقتصادی، کاربری، و دسترسی در نقطه ایده آلی قرار داشته باشد. در این تحقیق با استفاده از نقشه‌های توپوگرافی، زمینشناسی، آمار و اطلاعات اقلیمی و جمعیتی و هیدورولوژیکی و تصاویر ماهواره‌ای، پایگاه داده‌های مکانی (Geodatabase) در نرم افزار ARC.Map .10.5 طراحی، لایههای رقومی 11 فاکتور تاثیرگذار در زیرشاخه‌های ژئومورفولوژیکی، زمین شناسی، هیدرواقلیم، زیست محیطی و دسترسی ساخته شد. در ادامه با نظرسنجی از متصصان و صاحبنظران شهری، به معیارها وزن‌های مناسب و شایسته اعطا و در نهایت با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بهترین عرصه‌ها برای دفن پسماند پیشنهاد شد. با تحلیل داده‌های جمعیتی مشخص شد با توجه به نرخ رشد جمعیت در خلال سال‌های 85-95، جمعیت شهر جغتای در سال 1415 به 17030نفر خواهد رسید و در این بازه زمانی 43800 تن زباله تولید خواهد شد . لذا محدوده‌ای به وسعت 2 هکتار برای دفن زباله نیاز است. نتایج تحقیق نشان میدهد 43 کیلومتر مربع از بخش مرکزی جغتای مناسب برای ایجاد سایت دفن پسماند می‌باشد. که از این میان مناطق پایین دست روستاهای دستوران و جبله بهترین اراضی بدین منظور معرفی می‌گردد، همچنین با توجه به دسترسی مناسب، حاشیه جنوب غربی شهر جغتای مناسب برای دپوی موقت زباله، احداث واحد تفکیک پسماند و یا واحد تولید کمپوست میباشد.

برنامه ریزی شهری

Explanation of Factors Affecting Informal Human Settlements in terms of Objective and Subjective Qualities

شیرین شاهیده؛ محمدهادی کابلی؛ فریبرز دولت آبادی؛ وحید شالی امینی

دوره 10، شماره 37 ، اردیبهشت 1400، ، صفحه 115-124

چکیده

Development informal residential spaces in cities and especially metropolitan areas, provides a concept of quality of urban life which needs to be upgraded and reconsidered. In this regard, Present study focuses on informal communities and identify the quality components related to the built environment in terms of objective qualities and subjective qualities in relation to residents' satisfaction with the settlement in the form of physical–spatial characteristics with their irreplaceable roles in determining the residents' lifestyle. In this research, to achieve the goal, both qualitative ... بیشتر

برنامه ریزی شهری

مکانیابی و تحلیل پراکنش فضای سبز با رویکرد عدالت فضایی (نمونه موردی: کلانشهر تبریز)

رسول درسخوان؛ هادی پاشاچینی

دوره 9، شماره 36 ، بهمن 1399، ، صفحه 7-20

چکیده

هدف اصلی پژوهش، ارزیابی پراکنش فضای سبز و مکانیابی در جهت توسعه آتی با رویکرد عدالت فضایی در کلانشهر تبریز می‌باشد. روش تحقیق به لحاظ هدف کاربردی بوده و از نظر ماهیت بنیادی-کاربردی می‌باشد و به لحاظ زمانی، مقطعی است. برای گردآوری داده‏ها از سه شیوه کتابخانه‎ای، میدانی و نقشه‏های وضع موجود شهر به تفکیک مناطق استفاده شده‌است. ... بیشتر هدف اصلی پژوهش، ارزیابی پراکنش فضای سبز و مکانیابی در جهت توسعه آتی با رویکرد عدالت فضایی در کلانشهر تبریز می‌باشد. روش تحقیق به لحاظ هدف کاربردی بوده و از نظر ماهیت بنیادی-کاربردی می‌باشد و به لحاظ زمانی، مقطعی است. برای گردآوری داده‏ها از سه شیوه کتابخانه‎ای، میدانی و نقشه‏های وضع موجود شهر به تفکیک مناطق استفاده شده‌است. تجزیه و تحلیل داده‌ها به دو صورت کمی و کیفی صورت پذیرفته است. معیارهای انتخاب شده در جهت مکانیابی عادلانه فضای سبز توسط کارشناسان خبره وزن دهی شده و نقشه عوامل در سیستم اطلاعات جغرافیایی خروجی گرفته می‌شود که در نهایت مکان‌های پیشنهادی با مدل Index Overlay نشان داده می‌شود. یافته‌های این پژوهش نشانگر این است که کمترین مساحت فضای سبز مربوط به منطقه 9 و بیشترین مساحت مربوط به منطقه 2 می‌باشد. طبق آمار سرانه فضای سبز، منطقه 2 با سرانه 4/9 و منطقه 9 با سرانه 1 به ترتیب بیشترین و کمترین سرانه فضای سبز را در کلانشهر تبریز دارند. این اختلاف زیاد سرانه‌ها در دسترسی ساکنین این مناطق به فضاهای سبز را با مشکل رو‌به‌رو می‌کند و نشانگر رعایت نشدن عدالت فضایی در توزیع فضای سبز است. شهر تبریز در سال‌های نه چندان دور به عنوان یکی از باغ شهرهای ایران شمرده می‌شد ولیکن امروزه به دلیل افزایش جمعیت و به طبع آن کاهش سرانه فضای سبز و توزیع نامتوازن آن با دسترسی نامناسب به این فضاها روبه‌رو شده است بطوریکه این کمبود در مناطق مختلف آن به یک اندازه نمی‌باشد.

برنامه ریزی شهری

تحلیلی بر گستره فضایی فقر آموزشی در شهر اردبیل

فاضل احدی؛ حسین نظم فر؛ محمد تقی معصومی؛ اکبر آبروش

دوره 9، شماره 36 ، بهمن 1399، ، صفحه 21-38

چکیده

سوال اصلی(یا هدف اصلی): ارزیابی میزان فقر آموزشی در بلوک‌های مختلف شهر اردبیل و خوشه‌بندی فقر آموزشی در این شهر (خیلی فقیر، فقیر، متوسط، مرفه، خیلی مرفه). در قرن بیست و یکم، یکی از شاخص‌های پیشرفت شهری، مسأله‌ی پایین بودن فقر شهری است.یکی از مولفه‌های فقر شهری، فقر آموزشی هست. این پژوهش نشان داد که فقر آموزشی دارای توزیع خوشه‌ای ... بیشتر سوال اصلی(یا هدف اصلی): ارزیابی میزان فقر آموزشی در بلوک‌های مختلف شهر اردبیل و خوشه‌بندی فقر آموزشی در این شهر (خیلی فقیر، فقیر، متوسط، مرفه، خیلی مرفه). در قرن بیست و یکم، یکی از شاخص‌های پیشرفت شهری، مسأله‌ی پایین بودن فقر شهری است.یکی از مولفه‌های فقر شهری، فقر آموزشی هست. این پژوهش نشان داد که فقر آموزشی دارای توزیع خوشه‌ای و خود همبستگی فضایی در شهر اردبیل است. ولی عدم تعادل گستره فضایی در بین محلات در این مولفه سبب به هم خوردن نظم فضایی و رشد اسپیرال شهری در برخی از قسمت‌های شهر اردبیل و به حاشیه کشیده شدن بسیاری از مناطق دیگر شهر شده است.به طور نسبی بخش جنوب و جنوب غربی شهر را بلوک‌های خیلی مرفه و مرفه را در بر می‌گیرد و بلوک‌های فقیر و خیلی فقیر از نظر فقر آموزشی در بخش شمال غربی و جنوب شرقی دیده می‌شود. لکه‌های داغ شامل شهرک‌های جدید هستند که بعد از سال 1370در اردبیل احداث شده‌اند. در مقابل، لکه‌های سرد بیشتر در حاشیه شهر اردبیل و سکونت‌گاه‌های غیر رسمی که حاصل مهاجرت از شهرهای دیگر می‌باشد را شامل می‌شود. حد فاصل این دو منطقه یعنی نواحی مرکزی و در کل بافت اولیه شهر لکه‌های معتدل و مرز عبور فقر آموزشی را شامل می‌شوند. داده‌های خام بلوک‌ها بر اساس سرشماری سال 1395 بدست آمد، میزان فقر آموزشی با استفاده از نرم افزار R و با روش ANP وزن دهی شد و از نرم افزار Arc GIS جهت تحلیل لکه‌های داغ گستره فضایی فقر شهری بر حسب فقر آموزشی آن‌ها رسم شد.

برنامه ریزی شهری

تحلیل فضایی اثرات گسترش فیزیکی کلانشهرها بر روستاهای پیرامون (مطالعه موردی: کرمانشاه)

فرشاد خسروی؛ مجید شمس؛ عباس ملک حسینی

دوره 9، شماره 36 ، بهمن 1399، ، صفحه 39-52

چکیده

سکونتگاههای انسانی همواره در معرض تحولات اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی و کالبدی قرار دارند. در این میان گسترش فیزیکی شهرها و روستاها به سوی یکدیگر سبب الحاق و ادغام سکونتگاه کوچکتر (روستا) در سکونتگاه بزرگتر (شهر) میشود. ادغام روستا در شهر پیامدهای زیادی در روستای ادغامی و شهر بر جای می‌گذارد. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل ... بیشتر سکونتگاههای انسانی همواره در معرض تحولات اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی و کالبدی قرار دارند. در این میان گسترش فیزیکی شهرها و روستاها به سوی یکدیگر سبب الحاق و ادغام سکونتگاه کوچکتر (روستا) در سکونتگاه بزرگتر (شهر) میشود. ادغام روستا در شهر پیامدهای زیادی در روستای ادغامی و شهر بر جای می‌گذارد. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل فضایی اثرات گسترش فیزیکی کلانشهر کرمانشاه بر روستاهای پیرامون می‌باشد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش بررسی، توصیفی- تحلیلی است که با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای – اسنادی و میدانی به انجام رسیده است. داده‌های پژوهش شامل داده‌های اولیه (فرم مصاحبه از گروه نخبگان و متخصصان) و متغیرهای تحقیق به صورت اسنادی و میدانی گردآوری گردید. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیکهای DEMATEL و VIKOR استفاده گردید. در این پژوهش سه بعد (اجتماعی، اقتصادی و کالبدی) در 9 شاخص مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج مدل DEMATEL نشان داد از میان ابعاد مورد بررسی بعد کالبدی و از میان شاخصهای مورد مطالعه شاخص (8C)، (دسترسی به خدمات و امکانات عمومی)، در اولویت قرار دارند. نتایج تحلیل و اولویتبندی روستاهای پیرامون کلانشهر کرمانشاه با توجه به اثرات گسترش فیزیکی با استفاده از مدل مدل VICOR نشان داد روستای نوکان با امتیاز (0.893)، بیشترین تاثیر را پذیرفته است و نسبت به سایر روستاها ارجعیت دارد.

برنامه ریزی شهری

مدیریت توسعه شهری‌ با رویکرد اقتصاد پایدار و مدلسازی LQ (نمونه موردی بافت شهری دزفول)

الیاس مودت؛ میلاد ولی پور

دوره 9، شماره 36 ، بهمن 1399، ، صفحه 53-68

چکیده

توسعه پایدار با تاکید بر توسعه پایدار شهری طی دهه‌های اخیر به تدریج به پاردایم نوین و مسلطی در ادبیات نظری و علمی رایج درباب برنامه‌ریزی شهری تبدیل شده است. توسعه پایدار، توسعه‌ای است که بتواند نیازهای نسل حاضر را بدون تخریب و یا آسیب رساندن به تامین نیازها و خواسته‌های نسل‌های آینده تامین نماید. شهری دارای توسعه پایدار است که اقتصاد ... بیشتر توسعه پایدار با تاکید بر توسعه پایدار شهری طی دهه‌های اخیر به تدریج به پاردایم نوین و مسلطی در ادبیات نظری و علمی رایج درباب برنامه‌ریزی شهری تبدیل شده است. توسعه پایدار، توسعه‌ای است که بتواند نیازهای نسل حاضر را بدون تخریب و یا آسیب رساندن به تامین نیازها و خواسته‌های نسل‌های آینده تامین نماید. شهری دارای توسعه پایدار است که اقتصاد شهری پایدار، جامعه شهری پایدار و محیط زیست شهری پایدار را با حفظ اکوسیستم داشته باشد. که این شاخص‌ها از شرایط توسعه پایداراقتصادی است. ماهیت تحقیق حاضر توسعه‌ای – کاربردی و از نظر روش تحقیق (توصیفی – تحلیلی) است. داده‌های فعالیت‌های صنعتی، خدماتی، کشاورزی به صورت مقایسه‌ای درسال 1395 مورد تجزیه تحلیل قرار گرفته است. همچنین داده‌های بخش‌های اقتصادی به وسیله ضریب مکانی (LQ) و نمایش نموداری با سه عنصر اقتصاد کشوری، اقتصاد شهر دزفول و مقایسه میان دو بافت شهر مورد ارزیابی قرار گرفته است. با تحلیل و بررسی اقتصاد توسعه پایدار شهر دزفول از لحاظ ضریب مکانی که خود شامل اشتغال پایه و غیر پایه می‌باشد. به ارائه پیشنهاداتی برای بهبود یافتن نسبت و ضرایب اقتصادی ارائه گردیده است. که با افزایش این دو مولفه میزان اشتغال نیز افزایش می‌یابد که در انتها باعث داشتن اقتصادی پایدار می‌شود، و با سنجش اقتصاد شهر دزفول بر اساس معیار کشوری بهراه بافت قدیم و جدید دزفول به اشتغال غیرپایه می‌رسیم که این امر باعث از کارافتادگی اقتصاد شهر و در نهایت شهر را از توسعه پایدار دور می‌کند. که برای رفع این مشکل از دو سناریور الگوی مصرف و بهروری نیروی ثابت کار پیشنهاداتی ارائه می‌شود که به توسعه پایدار شهری کمک می‌کند.

برنامه ریزی شهری

ارزیابی پس از بهره برداری مسکن مهر بهارستان، اصفهان

محمودرضا ثقفی؛ بهاره میرزایی؛ مهشید نقیبی؛ محمد مهدی کاوه جبلی

دوره 9، شماره 35 ، آبان 1399، ، صفحه 7-20

چکیده

مسکن مهر متشکل از مجموعه‌های مسکونی بزرگ به عنوان پروژه ملی به منظور خانه دار کردن قشرهای کم درآمد است. ساکنان این پروژه‌ها، مرجع مناسبی برای دستیابی به اطلاعات پیمایشی هستند. هدف این پژوهش ارزیابی میزان رضایت ساکنین پروژه مسکن مهر شهر جدید بهارستان در جنوب اصفهان است. سوال پژوهش اینست که آیا ساکنان پروژه مسکن مهر بهارستان از جنبه‌های ... بیشتر مسکن مهر متشکل از مجموعه‌های مسکونی بزرگ به عنوان پروژه ملی به منظور خانه دار کردن قشرهای کم درآمد است. ساکنان این پروژه‌ها، مرجع مناسبی برای دستیابی به اطلاعات پیمایشی هستند. هدف این پژوهش ارزیابی میزان رضایت ساکنین پروژه مسکن مهر شهر جدید بهارستان در جنوب اصفهان است. سوال پژوهش اینست که آیا ساکنان پروژه مسکن مهر بهارستان از جنبه‌های کالبدی، خدماتی، عملکردی و اقتصادی مجموعه مسکونی خود رضایت دارند؟ ارزیابی‌ها امکان تکرار موفقیت‌ها و اجتناب از اشتباهات در مجموعه‌های مشابه را ایجاد می‌کنند. روش پژوهش بصورت کمی و توصیفی تحلیلی است. ابزار جمع‌آوری داده‌ها، اسنادی و میدانی (از طریق پرسشنامه) می‌باشد. نمونه موردی مسکن مهر بهارستان و حجم نمونه 184 خانوار (55 درصد واحدهای اشغال شده) می‌باشد. اندازه گیری میزان رضایتمندی بر اساس طیف پنج امتیازی لیکرت به کمک نرم‌افزار SPSS بر‌اساس یافته‌های کمی حاصل از ضریب همبستگی پیرسون بین متغیرهای مستقلی از قبیل وضعیت درآمد و وضعیت تاهل افراد می‌باشد. نتایج تحقیق بر پایه همبستگی یافته‌های کمی نشان می‌دهند که میزان رضایت مندی ساکنان مسکن مهر بهارستان از محیط مسکونی خود، در حد متوسط (خنثی) و سطح رضایت کاربران 2.68 و در حد متوسط می‌باشد. کمترین میزان رضایت مندی ساکنین از محیط مسکونی مربوط به معیار دسترسی و حمل و نقل است و بیش‌ترین میزان رضایت مربوط به معیار امنیت می‌باشد. با برنامه‌ریزی اصولی و اجرای ارزیابی در تمام مراحل طراحی می‌توان تا حدودی از آسیب‌های آتی جلوگیری کرد.

برنامه ریزی شهری

تحلیل ساختاری شکوفایی شهری با رویکرد آینده نگاری (مطالعۀ موردی: کلانشهر اهواز)

محمدعلی فیروزی؛ فرشته شنبه پور

دوره 9، شماره 35 ، آبان 1399، ، صفحه 21-30

چکیده

شکوفایی شهری مفهومی است در ارتباط با توسعهی متعادل و هماهنگ در محیط که با عدالت مطرح میباشد و به عنوان نوعی ساختو ساز اجتماعی به فعالیتهای انسانی کالبد میبخشد. امروزه نگاه متفاوت به آینده باعث شده که انسان به دنبال یافتن آینده نباشد، بلکه با بهرهگیری از ابزارهای گوناگون آیندۀ مطلوب خود را بسازد. از طرفی چالشهای ... بیشتر شکوفایی شهری مفهومی است در ارتباط با توسعهی متعادل و هماهنگ در محیط که با عدالت مطرح میباشد و به عنوان نوعی ساختو ساز اجتماعی به فعالیتهای انسانی کالبد میبخشد. امروزه نگاه متفاوت به آینده باعث شده که انسان به دنبال یافتن آینده نباشد، بلکه با بهرهگیری از ابزارهای گوناگون آیندۀ مطلوب خود را بسازد. از طرفی چالشهای زندگی نوین شهری و مشکلات محیطی و اجتماعی موجب روی آوردن به رویکرد آیندهپژوهی در برنامهریزی شهری و بهرهگیری از ابزارهای گوناگون برای ساختن آینده مطلوب شده است. پژوهش حاضر با بهرهگیری از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع که یکی از روشهای متداول در آیندهنگاری است و با استفاده از نرمافزار میکمک به تحلیل مؤلفههای شکوفایی شهری در کلانشهر اهواز پرداخته است. در ادامه با استفاده از روش دلفی 30 مؤلفه در پنج حوزه (بهرهوری، زیرساختها، کیفیت زندگی، برابری و مشارکت اجتماعی و پایداری محیطزیست) به عنوان شاخصهای شکوفایی شهری استخراج شد. نتایج حاکی از این است که در صفحه پراکندگی پنج دسته (عوامل تأثیرگذار، عوامل دووجهی، عوامل تنظیمی، عوامل تأثیرپذیر و عوامل مستقل) قابل شناسایی هستند. در نهایت از میان 30 عامل یاد شده، پس از بررسی میزان تأثیرگذاری این عوامل بر یکدیگر و بر وضعیت آینده کلانشهر اهواز با روشهای مستقیم و غیرمستقیم، 7 عامل کلیدی (میزان سواد، خانوارهای زاغهنشین، آلودگی هوا، نرخ بیکاری، مراکز فرهنگی، امید به زندگی در بدو تولد و نرخ فقر) که بیشترین نقش را در وضعیت آینده شکوفایی شهری اهواز دارند، انتخاب شدند. در ادامه نتایج نشان میدهد که هیچکدام از مؤلفههای شکوفایی شهری در اهواز از نگاه کارشناسان، به عنوان عامل هدف قابل تعریف نمیباشد و این مسئله نشان از چندجانبه بودن مسئله شکوفایی کلانشهر اهواز است.

دوره 11 (1401)

دوره 10 (1400)

دوره 9 (1399)

دوره 8 (1398)

دوره 7 (1397)

دوره 6 (1396)

دوره 5 (1395)

دوره 4 (1394)

دوره 3 (1393)

دوره 2 (1392)

دوره 1 (1391)

موضوعات = برنامه ریزی شهری

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده